NIK negatywnie oceniła gospodarowanie przez starostów nieruchomościami Skarbu Państwa

Ustalenia kontroli Najwyższej Izby Kontroli uprawniały do sformułowania negatywnej oceny sposobu gospodarowania przez skontrolowanych starostów nieruchomościami Skarbu Państwa (SP) oraz sprawowania przez wojewodów kontroli nad gospodarowaniem tymi nieruchomościami. Z 34 objętych kontrolą starostów w działaniach 29 (85,3%), stwierdzono istotne nieprawidłowości, dające podstawy do oceny o gospodarowaniu nieruchomościami SP w sposób nielegalny, nierzetelny i niegospodarny – ogłosili 1 czerwca br. przedstawiciele NIK.

Celem kontroli było dokonanie kompleksowej oceny realizacji przez starostów i prezydentów miast na prawach powiatu zleconych im ustawowo zadań z zakresu administracji rządowej dotyczących gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa. Kontrola została przeprowadzona we wszystkich urzędach wojewódzkich, 17 starostwach powiatowych, 16 urzędach miast na prawach powiatu oraz w 4 jednostkach miejskich prowadzących ewidencję nieruchomości lub gospodarujących nieruchomościami SP. Okazało się, że starostowie nie posiadali udokumentowanych informacji o wszystkich nieruchomościach, w stosunku do których reprezentują SP. Prawie połowa objętych kontrolą starostów (47%) nielegalnie i nierzetelnie ewidencjonowała te nieruchomości, a także sporządzała na ich podstawie nieprawdziwe zbiorcze powiatowe zestawienia danych objętych ewidencją gruntów i budynków (EGiB). Mimo że co najmniej 25% nieruchomości skarbowych nie posiadało uregulowanego stanu prawnego, to tyko 12 starostów (35,3%) podejmowało działania w zakresie regulacji stanu prawnego nieruchomości.

Starostowie nie wykorzystywali możliwości znacznego zwiększenia dochodów budżetu państwa i budżetów powiatów. Działaniem niegospodarnym było zaniechanie udostępniania nieruchomości będących w zasobie nieruchomości SP. Starostowie 19 powiatów (55,9%) nie sporządzali planów wykorzystania zasobu nieruchomości SP, a 5 starostów (14,7%) nie prowadziło nawet ewidencji tego zasobu.
Stwierdzone nieprawidłowości dotyczące udostępniania i zbywania nieruchomości, aktualizacji stawek opłat rocznych za korzystanie z nieruchomości SP, naliczania i poboru wierzytelności, umarzania i naliczania odsetek wskazują – zdaniem NIK – na możliwość istnienia lub powstania mechanizmów korupcjogennych, polegających zwłaszcza na nierówności w dostępie do informacji o zbywanych i udostępnianych nieruchomościach oraz na dowolności w postępowaniu urzędników.
Jedną z ważnych przyczyn niewywiązywania się przez starostów z obowiązków gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa w sposób zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki, były zbyt niskie kwoty dotacji celowych z budżetu państwa przekazanych na realizację tych zadań. Przyznane starostom w latach 2003-05 dotacje na finansowanie zadań zleconych z zakresu gospodarowania nieruchomościami skarbowymi były niższe o 52,5% od zgłoszonych potrzeb i nie pozwalały na sfinansowanie wielu niezbędnych wydatków.

Kolejną przyczyną nieprawidłowości było to, że wojewodowie nienależycie wywiązywali się z obowiązku sprawowania kontroli działalności starostów w tym zakresie. Zdecydowana większość wojewodów nie posiadała nawet pełnej wiedzy co do liczby i powierzchni nieruchomości SP na terenie województwa. Wojewódzcy inspektorzy nadzoru geodezyjnego i kartograficznego podejmowali, co prawda, kontrole prawidłowości prowadzenia przez starostów EGiB, jednakże wpływ tych kontroli na gospodarowanie przez starostów nieruchomościami SP był niezauważalny, mając na uwadze skalę stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie prowadzenia EGiB. Główny geodeta kraju tylko w niewielkim zakresie zapewniał warunki techniczno-organizacyjne do wykonywania przez starostów modernizacji EGiB. W związku z tym, że niektórzy starostowie w powiatowych zbiorczych zestawieniach danych objętych EGiB wykazywali dane niezgodne ze stanem rzeczywistym, także główny geodeta kraju sporządzał nierzetelne krajowe zbiorcze zestawienia ww. danych.

Wdrażanie komputerowej EGiB (na podstawie ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne oraz rozporządzenia ministrów gospodarki przestrzennej i budownictwa oraz rolnictwa i gospodarki żywnościowej z 17 grudnia 1996 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków, a następnie rozporządzenia ministra rozwoju regionalnego i budownictwa z 29 marca 2001 r.) nie uwzględniało potrzeby jednoznacznego zdefiniowania danych i wprowadzenia ujednoliconych baz danych. W konsekwencji, na koniec 2004 r. starostowie do prowadzenia EGiB wykorzystywali na terenie kraju 31 różnych programów komputerowych. Budowa tych programów i opis zawartych w nich danych uniemożliwiały łatwe i powszechne udostępnianie przez starostów danych ewidencyjnych w formie plików komputerowych oraz wymiany danych ewidencyjnych pomiędzy prowadzoną ewidencją a innymi ewidencjami i rejestrami zgodnie z wymogami ww. rozporządzenia z 29 marca 2001 r. Dlatego też do tej pory nie ma systemowych możliwości monitorowania/kontrolowania tych danych na szczeblu wojewódzkim (marszałek, wojewoda) czy krajowym (Główny Geodeta Kraju).

Skala i rodzaj nieprawidłowości stwierdzonych w gospodarowaniu przez starostów nieruchomościami SP wskazywały na potrzebę podjęcia wielokierunkowych działań w celu poprawy gospodarowania tymi nieruchomościami. W związku z tym NIK wystąpiła m.in. o nowelizację ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w zakresie ewidencjonowania nieruchomości SP, planowania wykorzystania zasobu nieruchomości SP oraz poprzez wprowadzenie obowiązków informacyjnych i sprawozdawczych starostów na rzecz wojewodów dotyczących sposobu gospodarowania nieruchomościami. Ponadto NIK wskazała na potrzebę podjęcia przez prezesa Rady Ministrów szybkich działań nadzorczych wobec wojewodów, mających na celu poprawę gospodarowania nieruchomościami SP. Finansowe rezultaty kontroli obejmują nieprawidłowości w wymiarze finansowym w kwocie 131 566 tys. zł oraz korzyści finansowe w kwocie 5 231 tys. zł.

Informacja NIK o wynikach kontroli
http://bip.nik.gov.pl/pl/bip/wyniki_kontroli_wstep/inform2006/2005168/px_2005168.pdf

Źródło: NIK