Energetyka odnawialna na obszarach Natura 2000. Podsumowanie konferencji

W dniach 24–25 września br. w Leśnym Zakładzie Doświadczalnym Murowana Goślina w Zielonce Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu odbyła się VIII Konferencja Naukowa z serii „Gospodarowanie w dolinach rzecznych na obszarach Natura 2000” (NAT2024).

Otwarcie konferencji przez JM Rektora UP w Poznaniu prof. dr hab. Krzysztofa Szoszkiewicza (fot. Krzysztof Achtenberg)

Otwarcie konferencji przez prof. dr hab. Bogumiłę Pawluśkiewicz oraz prof. dr. hab. Ryszarda Staniszewskiego (fot. Jerzy M. Kupiec)

Sesja posterowa - temat prezentuje prof. PB dr hab. Elżbieta Wołejko (fot. Jerzy M. Kupiec)

W obliczu zmieniającego się środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego na obszarze dolin rzecznych, a zwłaszcza na obszarach cennych przyrodniczo, w poprzednich edycjach konferencji z serii „Natura 2000” podejmowano następującą tematykę:
1. Zarządzanie obszarami Natura 2000 (Warszawa, 2013),
2. Gospodarowanie wodą i utrzymanie infrastruktury wodnej (Poznań, 2014),
3. Problemy działalności inwestycyjnej (Warszawa, 2015),
4. Problemy inżynierii i kształtowania środowiska (Poznań, 2017),
5. Potrzeby i możliwości poprawy stanu gospodarowania (Urszulin, 2018),
6. Przyrodnicze i techniczne aspekty ochrony ekosystemów wodnych (Poznań, on-line 2021),
7. Katastrofy ekologiczne a gospodarowanie na obszarach Natura 2000 (Koryciny, 2023).

W tegorocznej edycji jako temat przewodni wybrano „Możliwości rozwoju energetyki odnawialnej oraz aktualne problemy i wyzwania na obszarach Natura 2000”.
Uroczystego otwarcia konferencji dokonał JM Rektor Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu prof. dr hab. Krzysztof Szoszkiewicz. Po nim głos zabrali przewodniczący Komitetu Naukowego – prof. dr hab. Bogumiła Pawluśkiewicz oraz prof. dr hab. Ryszard Staniszewski.

Konferencja podzielona była na 4 duże sesje referatowe oraz sesję posterową. Sesję pierwszą rozpoczął wykład plenarny dr. hab. Pawła Oglęckiego pt. „Zielona energetyka i jej wpływ na środowisko – prawdy i mity”. W prezentacji przedstawiono zalety i wady różnych typów instalacji energetycznych, traktowanych zwykle jako przyjazne środowisku, ale których funkcjonowanie może wywierać negatywny wpływ zarówno na różne elementy biocenoz, jak i człowieka.

Kolejny wykład (autorzy: prof. SGGW dr hab. Piotr Dąbrowski, dr hab. Paweł Oglęcki, prof. SGGW dr hab. Bogumiła Pawluśkiewicz, dr hab. Tomasz Gnatowski) pt. „Możliwe odziaływanie siłowni wiatrowych na biocenozy obszarów podmokłych – case study” przedstawił prof. SGGW dr hab. Piotr Dąbrowski. W prezentacji zobrazowano możliwe skutki oddziaływania planowanej fermy wiatrowej zlokalizowanej w zmeliorowanej dolinie rzeki Orzyc na terenie pobagiennych, ekstensywnie użytkowanych łąk.

Następnie uczestnicy mogli wysłuchać prezentacji pt. „Wpływ instalacji wiatrowych i fotowoltaicznych na faunę kręgową – czy naprawdę istnieje efekt skumulowany?” (autorzy: dr hab. Paweł Oglęcki, prof. SGGW dr hab. Bogumiła Pawluśkiewicz, prof. SGGW dr hab. Piotr Dąbrowski, dr hab. Tomasz Gnatowski, dr inż. Ilona Małuszyńska, dr inż. Marcin J. Małuszyński). Celem badań i analiz, przeprowadzonych przez autorów w latach 2020–2024, było ustalenie rzeczywistego charakteru i intensywności tak zwanego efektu skumulowanego na wybrane kręgowce na farmach fotowoltaicznych i wiatrowych. Wyniki badań zaprezentował dr hab. Paweł Oglęcki.

Ponadto w ramach pierwszej sesji odbyły się trzy wystąpienia sponsorów konferencji. Pierwszą prezentację pt. „Jak uniknąć katastrofy ekologicznej przy lokalizacji OZE – problemy, rozwiązania i doświadczenie” przedstawił Karol Dalach, prezes zarządu firmy Soldach. Następnie przedstawiciel Chisage ESS – Polska mówił m.in. o innowacyjnych rozwiązaniach w zakresie magazynowania energii.
Natomiast jako ostatnia w ramach pierwszej sesji wystąpiła mgr inż. Małgorzata Szambelańczyk, przedstawicielka EurowindEnergy. Temat, który zaprezentowała, to „Rozwój energetyki odnawialnej a ochrona środowiska wraz z obszarami chronionymi z perspektywy inwestora”. Przedstawicielka EurowindEnergy przedstawiła m.in. dość niekonwencjonalne podejście firmy do lokowania inwestycji na drodze poszanowania środowiska i elementów przyrodniczych oraz argumentów lokalnych społeczności.

Druga sesja referatowa rozpoczęła się wykładem pt. „Ocena skutków gospodarowania wodą na obszarach cennych przyrodniczo w aspekcie planowania inwestycji energetycznych” (autorzy: dr hab. Tomasz Gnatowski, prof. SGGW dr hab. Bogumiła Pawluśkiewicz, prof. SGGW dr hab. Piotr Dąbrowski). Prezentacja obejmowała tematykę lokalizacji farm wiatrowych w zatorfionych dolinach rzecznych i ich wpływu na potencjalne pogorszanie się stosunków wodnych gleby torfowo-murszowej. Wyniki badań zaprezentował dr hab. Tomasz Gnatowski.

Drugi referat – pt. „Raporty zintegrowane przedsiębiorstw sektora energetycznego vs monitoring środowiska na Obszarach Natura 2000” (autorzy: mgr inż. Aleksandra Bilkiewicz-Kubarek, dr inż. Ilona Małuszyńska, prof. SGGW dr hab. Bogumiła Pawluśkiewicz, dr inż. Marcin J. Małuszyński) – przedstawiła mgr inż. Aleksandra Bilkiewicz-Kubarek i dr inż. Ilona Małuszyńska. Prezentacja miała na celu pokazanie obecnego stanu zintegrowanego raportowania w odniesieniu do monitoringu środowiska oraz niezależnych badań środowiska, a także podkreślenie potrzeby harmonijnej równowagi pomiędzy rozwojem gospodarczym a ochroną środowiska.

Trzecim z kolei w tej sesji był referat pt. „Ochrona ptaków na farmach wiatrowych w dobie transformacji energetycznej. Wyzwania, potrzeby, możliwości” (autorzy: mgr Aleksandra Szurlej-Kielańska (właściciel firmy Tactus), dr inż. Dariusz Górecki, dr Lucyna Pilacka). W prezentacji poruszano problematykę funkcjonowania farm wiatrowych w kontekście monitoringu ptaków, kolizji ptaków z turbinami wiatrowymi. Ponadto omówiono kwestię monitoringu śmiertelności i systemów ostrzegania, które ograniczają liczbę kolizji ptaków na farmach wiatrowych.

Ostatni referat w drugiej sesji został zaprezentowany przez dr inż. Ewę Kosiacką-Beck i dr inż. Ewę Rykałę. Tytuł wystąpienia to „Rola dolin rzek w zintegrowanych procesach rozwoju małych miast, na przykładzie Czerwińska nad Wisłą, Uniejowa nad Wartą, Nowego Miasta Lubawskiego nad Drwęcą” (autorzy: dr Anna Długozima, dr inż. Ewa Kosiacka-Beck, dr inż. Ewa Rykała). W prezentacji przedstawiono zidentyfikowane problemy, bariery, ograniczenia, deficyty, a także wartości przestrzenne budujące potencjał rozwoju miast.

Drugi dzień konferencji rozpoczął się wykładem plenarnym, który wygłosił dr hab. Paweł Zawadzki z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. W wykładzie pt. „Znaczenie małych elektrowni wodnych w hydroenergetyce” przedstawiono m.in. systematykę elektrowni wodnych oraz definicję małej elektrowni wodnej.

Po wykładzie plenarnym pierwszym wystąpieniem był referat pt. „Awifauna doliny rzeki Liwiec w aspekcie możliwego wpływu czynników antropogenicznych” (autorzy: dr inż. Marcin J. Małuszyński, dr hab. Paweł Oglęcki, prof. SGGW dr hab. Bogumiła Pawluśkiewicz, dr inż. Ilona Małuszyńska). Wyniki badań, których celem była ocena wpływu różnych form zagospodarowania terenu na różnorodność faunistyczną w aspekcie rodzaju i siły antropopresji, przedstawił dr inż. Marcin Małuszyński.

Wyniki badań pt. „Dynamika rozwoju populacji Iris sibirica jako element oceny stanu zachowania łąk trzęślicowych” (autorzy: dr hab. Maria Janicka, prof. SGGW dr hab. Bogumiła Pawluśkiewicz) przedstawiła dr hab. Maria Janicka. Ich celem była ocena biometryczna stanu oraz analiza dynamiki rozwoju populacji Iris sibirica L. na dwóch stanowiskach. Wyniki tych badań miały dać odpowiedzi dotyczące rozwoju ocenianych populacji w przyszłości oraz sposobu ich ochrony.

Na konferencji nie unikano również tematów z zakresu ochrony wód powierzchniowych oraz rekultywacji czy rewitalizacji siedlisk, w tym również w miejscach wydobycia torfu. Referat w tym zakresie przedstawił, przewodniczący Komitetu Naukowego Konferencji prof. UP dr hab. Ryszard Staniszewski. Prezentacja pt. „Odtworzenie zbiornika wodnego na terenach potorfowych” była autorstwa: prof. UP dra hab. Ryszarda Staniszewskiego, mgr. inż. Przemysława Frankowskiego, dr. hab. Dariusza Kayzera, prof. dr hab. Janiny Zbierskiej oraz dr. Krzysztofa Achtenberga.

Na zakończenie trzeciej sesji dr Krzysztof Achtenberg zaprezentował badania prowadzone wspólnie z WWF Polska pt. „Zastosowanie sztucznej inteligencji w klasyfikacji niewielkich zbiorników wodnych w dolinach rzecznych” (autorzy: dr Krzysztof Achtenberg, dr inż. Szymon Jusik, dr Przemysław Nawrocki (WWF Polska), Nguyen D.). W prezentacji przedstawiono analizy dotyczące próby przeprowadzenia szczegółowej waloryzacji hydromorfologii całego kontinuum rzecznego w Polsce, obejmującego około 200 000 km bieżących cieków wodnych.

Ostatnią sesję referatową drugiego dnia konferencji rozpoczęła dr inż. Ilona Małuszyńska referatem pt. „Problem gospodarowania odpadami na obszarach sieci Natura” (autorzy: dr inż. Ilona Małuszyńska, dr inż. M. J. Małuszyński), w którym przedstawiła na wybranych przykładach problemy z zakresu gospodarki odpadami występujące na obszarach i siedliskach przyrodniczo cennych sieci Natura 2000.

Drugi referat ostatniej sesji miał tytuł „Problem włączania obszarów sieci NATURA 2000 do Lokalnej Strategii Rozwoju” (autorzy: prof. SGGW dr hab. Bogumiła Pawluśkiewicz, dr inż. Ilona Małuszyńska, dr inż. Marcin J. Małuszyński). Celem przedstawionych badań było określenie konkurencyjności środowiskowej gminy Czerwińsk nad Wisłą, która mogłaby być podstawą opracowania lokalnej strategii rozwoju gminy.

Kolejny temat – dotyczący jednego z ważniejszych problemów samorządów lokalnych, jakim są odpady – został przedstawiony przez mgr inż. Aleksandrę Bilkiewicz-Kubarek w referacie pt. „Odpady jako źródło zanieczyszczeń w Obszarach Natura 2000 – ryzyka i szanse w kontekście zmian prawnych” (autorzy: mgr inż. Aleksandra Bilkiewicz-Kubarek, dr inż. Elżbieta Jarosz-Krzemińska). W prezentacji przedstawiono odpady zarówno jako ryzyko, jak i szansę na obszarach Natura 2000, szczególnie w świetle ostatnich zmian prawnych.

Przedmiotem kolejnej prezentacji i przedstawionych wyników badań była ocena zróżnicowania gmin położonych w granicach parków narodowych w zakresie prośrodowiskowych działań w gospodarce odpadami oraz gospodarce ściekowej. Tytuł prezentacji to „Klasyfikacja gmin położonych na terenie parków narodowych w Polsce pod względem wskaźników z zakresu gospodarki ściekowej i odpadowej” (autorzy: dr inż. Konrad Podawca, dr inż. Agata Pawłat-Zawrzykraj).

Ostatni referat w czwartej sesji – pt. „Stymulowanie rozwoju małego miasta o unikatowych walorach kulturowo-krajobrazowych na przykładzie Czerwińska nad Wisłą” (autorzy: dr Anna Długozima, dr inż. Ewa Kosiacka-Beck, dr inż. Ewa Anna Rykała) – przedstawiła dr inż. Ewa Kosiacka-Beck. Celem badań było ukazanie kierunków zmian i wskazanie czynników, które powinny stymulować rozwój Czerwińska nad Wisłą w stronę zachowania jego naturalnych walorów w duchu Cittaslow jako optymalnego rozwiązania dla miasteczka o tak unikalnym zasobie, o tak czytelnej lokalnej tożsamości.

W ramach konferencji odbyła się także sesja posterowa. Pierwszego dnia prezentowane były wyniki badań naukowych:
• „Liczebność wybranych mikroorganizmów glebowych z siedlisk Dactylorhiza majalis w dolinie Rządzy” (autorzy: dr inż. Urszula Wydro, prof. PB dr hab. Elżbieta Wołejko, prof. SGGW dr hab. Bogumiła Pawluśkiewicz, dr hab. inż. Tomasz Gnatowski, dr hab. inż. Maria Janicka);
• „Aktywność enzymatyczna środowiska glebowego w dolinie Rządzy” (autorzy: prof. PB dr hab. Elżbieta Wołejko, dr inż. Urszula Wydro, prof. SGGW dr hab. Bogumiła Pawluśkiewicz).
Drugiego dnia natomiast prezentowały się dwa studenckie koła naukowe – Studenckie Koło Naukowe Ekoenergetyki Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu oraz Międzywydziałowe Koło Naukowe Ekoinżynierii SGGW w Warszawie:
• „Koncepcja metody ekologicznej produkcji wodoru z wykorzystaniem fotoelektrolizy” (autor: inż. Daniel Ratajczak) – SKNE Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu;
• „Natura 2000 a elektrownia na rzece Wkra?” (autorzy: Aleksandra Kowalczyk, Natalia Kirylczuk) – MKNE SGGW w Warszawie.

Główni organizatorzy konferencji NAT2024 to Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu (Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska) oraz Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (Katedra Kształtowania Środowiska).
Wydarzenie zostało objęte patronatem honorowym JM Rektora Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu prof. dr hab. Krzysztofa Szoszkiewicza, a głównymi sponsorami było pięć firm działających w sferze energii odnawialnej oraz systemów informacji przestrzennej: Eurowind Energy, Soldach, Zeneris Projekty, Geo-System oraz Chisage Ess – Poland.
Patronat medialny nad konferencją objęła redakcja portalu Geoforum.pl.

Dr inż. Jerzy Mirosław Kupiec, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Konferencji