Obchodzimy Dzień Samorządu Terytorialnego

27 maja, decyzją Sejmu RP, obchodzony jest Dzień Samorządu Terytorialnego – święto ustanowiono w rocznicę pierwszych w pełni demokratycznych wyborów do organów gmin, które odbyły się 27 maja 1990 r. Z tej okazji chcemy przytoczyć kilka ciekawostek związanych z samorządem szczebla gminnego.

Przez 34 lata liczba gmin ulegała zmianie. Z mapy zniknęły m.in. gmina Zielona Góra, która w 2015 roku została wchłonięta przez gminę miejską, oraz gmina Ostrowice (woj. zachodniopomorskie), która ze względu na zadłużenie w 2019 roku została zniesiona na mocy specustawy. Pojawiały się także pomysły utworzenia nowych gmin. Przykłady to gminy Grabówka (woj. podlaskie) oraz Szczawa (woj. małopolskie), w przypadku których prace były już na bardzo zaawansowanym etapie. Do utworzenia jednak finalnie nie doszło – na kilka dni przed wejściem w życie rozporządzenia, na mocy którego miały powstać, ogłoszono rozporządzenie uchylające wcześniejsze ustalenia. Co ciekawe, w 2017 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że rozporządzenie uchylające nie było zgodne z Konstytucją i ustawą o samorządzie gminnym. Do tematu jednak na razie nie wrócono.

Zmieniły się także nazwy niektórych jednostek:
• Wąbrzeźno na Ryńsk w 2017 roku;
• Sitkówka-Nowiny na Nowiny w 2021 roku;
• Słupsk na Redzikowo w 2024 r.

Co roku, na mocy rozporządzenia w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, dochodzi też do zmian granic pomiędzy jednostkami. Są to zmiany zarówno drobne, jaki i większe, nierzadko budzące spore kontrowersje. Warto chociażby wspomnieć przypadek z 2017 r., kiedy to do Opola został włączony obszar o powierzchni ok. 5 tys. ha, zamieszkały przez 10 tys. mieszkańców. Obejmował on fragmenty gmin Dobrzeń Wielki, Komprachcice i Prószków. Zmiana wzbudziła liczne protesty włodarzy okolicznych gmin oraz znacznej części ich mieszkańców.

Równie ciekawym przypadkiem było powiększenie gminy Bełchatów kosztem gminy Kleszczów. Zmiana dotyczyła obrębu ewidencyjnego Wola Grzymalina (powierzchnia 2061 ha), na terenie którego znajduje się kopalnia węgla brunatnego „Bełchatów” oraz związana z nią elektrownia. Zmiana ta – jak wyjaśniali autorzy przepisów – miała zrównoważyć wpływy budżetowe obu sąsiednich gmin. W przeliczeniu na mieszkańca Kleszczów był bowiem wówczas najbogatszym samorządem w kraju – było to efektem opłat uiszczanych przez kopalnię i elektrownię.

OH