|
|2023-06-05|
Geodezja, Kataster, Geoportale, CIEKAWE TEMATY
Dane katastralne w krajach europejskich
Funkcjonowanie katastru z samej jego definicji koncentruje się na zarejestrowaniu i udostępnianiu informacji o właścicielach nieruchomości i zasięgu ich stanu własności. Oczywiście ze względu na historię, tradycję, kulturę czy uwarunkowania geograficzne w różnych krajach kataster przyjmuje różne formy organizacyjne.
Autor: WALDEMAR IZDEBSKI
Zasadniczą różnicą organizacyjną, którą warto wyróżnić na okoliczność niniejszego opracowania, jest prowadzenie katastru – przez wiele organizacji lub spójnie przez jedną.
W opisywanych poniżej krajach mamy do czynienia z różnymi rozwiązaniami, co przekłada się także na różne podejście do sposobów udostępniania danych z systemów katastralnych. Opracowanie jest poszerzeniem badań z 2020 r, kiedy opublikowany był artykuł (Izdebski, 2020) dotyczący Słowacji, Czech i Estonii. Poniżej przedstawiono szczegóły dostępu do danych katastralnych w następujących krajach:
• Czechach,
• Słowacji,
• Estonii,
• Chorwacji,
• Irlandii,
• Luksemburgu,
• Szwajcarii,
• Polsce.
• Kataster w Czechach
Czeski rejestr nieruchomości w postaci elektronicznej funkcjonuje od 2001 r. i zawiera połączone informacje na temat stanu faktycznego i prawnego nieruchomości. W rejestrze dostępne są mapy katastralne i informacje o właścicielach nieruchomości. Rejestr utrzymuje i prowadzi czeski Urząd ds. Geodezji, Kartografii i Katastru (Český úřad zeměměřický a katastrální) będący niezależną instytucją państwową. Liczba dziełek w Czechach wynosi około 22 miliony.
Dostęp do podstawowych danych katastralnych jest powszechny i bezpłatny, a system oferuje wiele możliwości wyszukiwania. Wypisy – na papierze lub w postaci elektronicznej – zawierają wszystkie informacje na temat stosunków prawnych dotyczących nieruchomości, podlegają natomiast opłatom, których wysokość zależy od zakresu wypisu.
Z poziomu portalu mapowego, możemy przeglądać działki katastralne i dokonywać ich oznaczenia, aby następnie uzyskiwać związane z nimi informacje katastralne.
Po kliknięciu na wybranej działce zostaje ona oznaczona i uruchamia się strona internetowa z podstawowymi informacjami o działce.
Podsumowując, kataster czeski jest prowadzony przez jedną instytucje, a podstawowe dane są udostępniane bez żadnych ograniczeń. W tych podstawowych danych o nieruchomościach znajdziemy:
• imię i nazwisko właściciela wraz z adresem,
• informacje o potencjalnym położeniu w obszarze chronionym,
• informacja o jakości gleby (tzw. lista BPEJ),
• informacja dot. ograniczeń – obciążenie hipoteczne,
• inne wpisy.
• Kataster w Słowacji
Słowacki rejestr nieruchomości (Slovenský katastrálny portál) utrzymywany jest przez Urząd Geodezji, Kartografii i Katastru Republiki Słowackiej (Úrad geodésie, kartografie a katastra Slovenskej republiky). Od 2004 r. działa portal mapowy https://kataster.skgeodesy.sk/eskn-portal/ udostępniający informacje katastralne, a od września 2007 r. informacje zawarte w portalu są z mocy prawa udostępniane bezpłatnie. Portal jest aktualizowany raz w tygodniu na podstawie danych przekazywanych przez odpowiednie urzędy ds. rejestru nieruchomości. Portal działa także w języku polskim.
Wybierając działkę, uzyskujemy raport z katastru z fragmentem mapy przedstawionym na poniższym rysunku
oraz szczegółową informacją dotyczącą działki i jej właściciela.
Niezależnie dla każdej działki możemy uzyskać dokument w postaci PDF zawierający częściowe lub kompletne informacje katastralne, co jest odpowiednikiem polskiego wypisu z ewidencji gruntów i budynków. Należy jednak zwrócić uwagę, że taki wypis pobrany z internetu nie ma zastosowania do czynności prawnych, o czym informuje napis na początku: „Výpis je nepoužitelný na právne úkony”.
W części „B” wypisu znajdziemy podstawowe informacje o właścicielach nieruchomości, co zilustrowano poniżej.
• Kataster w Estonii
Estoński rejestr nieruchomości w postaci elektronicznej funkcjonuje od 2010 r. ( https://www.rik.ee/e-kinnistusraamat). Rejestr e-nieruchomości jest rejestrem państwowym zawierającym wszystkie zarejestrowane w Republice Estońskiej nieruchomości oraz ogólne dane dotyczące nieruchomości, dane właścicieli, związane z nią ograniczania oraz dane o hipotekach. Przeglądanie danych katastralnych jest możliwe w portalu mapowym, który funkcjonuje w języku estońskim i angielskim pod adresem https://xgis.maaamet.ee/xgis2/page/app/maainfo.
Po znalezieniu odpowiedniej działki możemy zobaczyć podstawowe informacje, jakie są o niej zgormadzone w systemie katastralnym.
Następnie, wybierając Sekcję rejestru, wchodzimy do tzw. Księgi nieruchomości, z której po uiszczeniu odpowiedniej opłaty uzyskujemy oczekiwane informacje.
Jak widać, za komplet informacji z katastru zapłacimy w Estonii 3 euro. Na uwagę zasługuje fakt, że w uzyskiwanych dokumentach podawana jest także informacja historyczna o poprzednich właścicielach.
Kataster estoński jest katastrem prowadzonym w dwóch rejestrach, a podstawowe dane są udostępniane bez żadnych ograniczeń, ale za opłatą. W tych podstawowych danych o nieruchomościach znajdziemy: • imię i nazwisko właściciela wraz z adresem, • informacje o potencjalnym położeniu w obszarze chronionym, • informacja dot. ograniczeń – obciążenie hipoteczne.
• Kataster w Chorwacji
W Chorwacji nieruchomości są powiązane z dwoma rejestrami – księgami wieczystymi, które prowadzą sądy rejonowe, oraz katastrem prowadzonym przez Państwowy Urząd Geodezji (Državna geodetska uprava). Kataster zawiera informacje na temat właściwości technicznych nieruchomości, natomiast w księdze wieczystej przechowuje się dane dotyczące działek katastralnych oraz dane na temat posiadaczy praw własności i innych praw rzeczowych. Dostęp do informacji można uzyskać za pomocą geoportalu: https://geoportal.dgu.hr/.
Geoportal jest ogólnodostępny. Działki możemy wyszukiwać po adresie, ID działki czy z poziomu mapy. Zaznaczając działkę, mamy dostęp do informacji podstawowych: adres, numer działki, powierzchnia działki.
Po rozwinięciu opcji dochodzą informacje o podziale powierzchni ze względu na użytkowanie, udział właściciela w prawie do nieruchomości, imię i nazwisko właściciela oraz jego adres zamieszkania.
Chorwacki system rejestracji nieruchomości i powiązanych z nimi praw pełni szereg różnych funkcji, a najważniejsze z nich to zagwarantowanie pewności prawa w obrocie nieruchomościami i ochrona praw wpisanych do rejestrów. Dlatego też kataster i księga wieczysta są jednym z podstawowych filarów, na których opiera się państwo prawa.
• Kataster w Irlandii
Obecnie w Irlandii dostęp do rejestru nieruchomości jest otwarty i dostępny w serwisie https://www.landdirect.ie, który jest prowadzony przez Urząd ds. Rejestracji Nieruchomości Irlandii – organ odpowiedzialny za rejestracje nieruchomości w Irlandii. W rejestrze można znaleźć szczegółowe informację o stanie prawnym oraz faktycznym nieruchomości.
Z serwisu można korzystać jako gość lub po uprzedniej rejestracji. Działkę można wyszukać jak w innych europejskich systemach wg. oficjalnego numeru nieruchomości, adresu pocztowego, z obszaru mapy lub podając współrzędne.
Po wybraniu działki dodajemy ją do koszyka, wybierając interesujący nas zestaw danych. Można wybrać i opłacić wiele raportów na raz. Opłata wynika z zarządzenia o opłatach ustawowych i jest ona uiszczana za korzystanie z serwisu.
Płacąc on-line, raport dostajemy już po kilku minutach na adres e-mali podany w zgłoszeniu.
• Luksemburg
W Luksemburgu dostęp do rejestru nieruchomości jest możliwy dzięki portalowi map.geoportail.lu, a za dane katastralne odpowiada Urząd ds. Katastru i Topografii Księstwa Luksemburg. Portal jest dostępny dla wszystkich bez żadnego logowania.
Wyszukiwanie działek działa na podobnej zasadzie jak w innych krajach – po adresie, numerze działki czy współrzędnych. Aby działki były widoczne, należy włączyć ich widoczność, najlepiej jeszcze z widocznością numerów działek, a także budynków. Dostęp do panelu warstw przedstawiono na rysunku poniżej.
Za pomocą narzędzia do identyfikacji klikamy na obszar mapy z wybraną przez nas nieruchomością i po lewej stronie pojawi się panel informacyjny, w którym jest pozycja „Order an extract”.
Wybierając tę pozycję, możemy uzyskać wyciąg aktualnych informacji o działce w zakresie podstawowym. Druga pozycja – „Historique de la parcelle” zawierająca także informacje historyczne – jest dostępna tylko dla zalogowanych użytkowników. Aby uzyskać informacje, przechodzimy przez uaktywniony formularz, jak poniżej.
W formularzu zgłoszeniowym podajemy m.in. adres e-mail, na który dostaniemy raport z informacjami o działce wraz z informacją o jej właścicielu. W celach bezpieczeństwa możliwe jest tylko jedno zapytanie dziennie.
• Szwajcaria
Od niedawna istnieje także dostępność danych katastralnych w Szwajcarii i chociaż to państwo nie należy do UE, warto te działania opisać. Pierwszym kantonem, w którym został uruchomiony mechanizm jest Zurych. Dostęp do danych katastralnych możliwy jest poprzez geoportal maps.zh.ch. Użytkownicy mogą dokonywać pięć zapytań dziennie.
Działkę wyszukujemy po rożnych parametrach (w tym po adresie, numerze działki) lub wybieramy z pozycji mapy.
Następnie za pomocą linku zaznaczonego na rysunku powyżej przechodzimy do informacji o działce. Dostajemy pełną informację o właścicielu lub właścicielach nieruchomości i ich udziałach.
Należy jednak pamiętać, ze wskazana w portalu informacja jest jedynie orientacyjna i wszelkie działania prawne należy prowadzić w odpowiednim dla wybranej części kantonu notariacie.
• Publikacja danych katastralnych w Polsce
Na podstawie obowiązującego prawa, w listopadzie 2019 roku, w serwisie www.geoportal.gov.pl uruchomiono linkowanie z poziomu zaznaczonej działki ewidencyjnej do Elektronicznej Księgi Wieczystej, jak przedstawiono to na poniższym rysunku.
Dzięki współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości w systemie EKW wykonano odpowiedni interfejs, dzięki któremu można było z widoku w geoportalu przejeść do systemu EKW z wpisanym już numerem księgi wieczystej.
Następnie – po kliknięciu klawisza „Wyszukaj księgę” i wyszukaniu odpowiedniej księgi wieczystej – można było przejść automatycznie do prezentacji jej treści.
I wszystko działało sprawnie, użytkownicy serwisu www.geoportal.gov.pl byli zadowoleni, bo mogli szybko uzyskać informację o właścicielach działek, które mieli zlokalizowane przestrzennie.
Niestety, 6 kwietnia 2020 roku prezes UDODO wydał postanowienie o zakazie publikacji numerów ksiąg wieczystych, uznając je za dane osobowe. Następnie po postanowieniu, 24 sierpnia 2020 r. prezes UODO wydał decyzję administracyjną DKN.5112.13.2020 zakazującą publikacji numerów ksiąg wieczystych.
W związku z powyższym, respektując postanowienie prezesa UODO, od 6 kwietnia 2020 r. wyłączono widoczność numerów ksiąg wieczystych w serwisie www.geoportal.gov.pl, jednocześnie zaskarżając sprawę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, a ponieważ WSA podtrzymało decyzję UODO, złożono skargę kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego, na rozstrzygnięcie którego czekamy (sygnatura III OSK 6508/21).
Co ciekawe, restrykcyjne działania prezesa UODO jak wobec GGK nie mają miejsca w stosunku do komercyjnych serwisów internetowych, na których dane o numerach ksiąg wieczystych są udostępniane odpłatnie. Jako główny geodeta kraju i później jako zwykły obywatel wielokrotnie takie praktyki prezesowi UODO wskazywałem z pytaniem, dlaczego tam można publikować, a w geoportalu nie można publikować? Jak dotąd konkretnej odpowiedzi brak.
Oczekując na wyrok NSA, jestem przekonany, że przy obecnym stanie prawnym wyrok nie może być inny niż taki, że numery ksiąg wieczystych nie są danymi osobowymi. Mam nadzieję, że jak sprawa w końcu się wyjaśni, to zrobimy w Polsce ogromny krok naprzód w zarządzaniu nieruchomościami, a dodatkowo:
• zlikwidujemy wiele biurokratycznych procedur związanych z utrudnionym dostępem do numerów ksiąg wieczystych (to są rocznie miliony pism, które nie będą musiały być pisane),
• doprowadzimy do poprawienia wielu błędów w danych, które są obecnie w rejestrach,
• łatwiej doprowadzimy do tego, że wszystkie nieruchomości Skarbu Państwa będą miały uregulowany stan prawny.
Skoro w innych krajach informacje katastralne mogą funkcjonować normalnie, mimo RODO, to w Polsce także nie ma żadnych przeciwwskazań.
• Podsumowanie
Z przedstawionego zestawienia jasno wynika, że w zbadanych krajach informacje katastralne udostępnia się bez ograniczeń związanych z ochroną danych osobowych, a ograniczeniem w zachłannym pobieraniu danych katastralnych (Estonia, Irlandia) jest pobieranie opłaty za udzielenie informacji.
Na bazie przeprowadzonej analizy w Polsce należy zakończyć dyskusje połączone z różnorodnymi interpretacjami i podjąć zdecydowane decyzje, które uczynią z naszych rejestrów EGiB i EKW kataster spełniający jego podstawowe wymogi funkcjonalne.
Jak widać, RODO nie ogranicza dostępności danych osobowych w Czechach, Słowacji, Chorwacji, Irlandii ani także w Estonii, a przecież są to kraje UE. Natomiast jawność katastru eliminuje wiele zjawisk biurokratycznych i patologicznych jak dziesiątki portali, które za opłatą wpływającą do firm komercyjnych oferują informacje o numerze KW dowolnej działki, tyle tylko, że nasze państwo nie ma z tego żadnego dochodu, a dodatkowo jest ośmieszane.
Dodatkowych argumentów w przedmiotowej sprawie dostarczyła dr Magdalena Durzyńska, która w artykule zamieszczonym w czerwcu 2020 r. w numerze„Przeglądu Geodezyjnego” wyraźnie udowodniła, że numer księgi wieczystej nie może mieć charakteru danych osobowych, a w podsumowaniu napisała:
„Idea rejestrów publicznych i każdorazowo ustanowiona w drodze ustawy jawność tych rejestrów determinowane są organizacyjną i ochronną rolą państwa. Rejestry te prowadzone są w interesie publicznym i opierają się na zasadzie powszechnej i nieograniczonej dostępności. Jeżeli nic innego nie wynika z przepisów szczególnych, zawarte w tych rejestrach dane osobowe nie podlegają ochronie przewidzianej w RODO. Ochronie tej, a więc i reglamentacji, nie podlegają też dane określające przedmiot rejestru, a także dane numeryczne indywidualnej jednostki rejestrowej.
Przewidziana w art. 2 ukwh zasada pełnej jawności ksiąg wieczystych jako lex specialis w stosunku do przepisów ustawy o ochronie danych osobowych ma pierwszeństwo przy przetwarzaniu zawartych tam danych osobowych. Stąd też przetwarzanie numerów ksiąg wieczystych, jako danych pośrednio „prowadzących” do podmiotowych danych wieczystoksięgowych, również nie podlega ograniczeniom. Udostępnianie numerów ksiąg wieczystych w państwowym rejestrze nieruchomości, jakim jest ewidencja gruntów i budynków (w tym w geoportalu) – o ile kryterium wyszukiwania sprowadza się do nieruchomości – nie narusza niczyich danych osobowych. Pozostaje ponadto w zgodzie z jednoznacznym brzmieniem art. 20 ust. 1 w zw. z art. 24 ust. 2 i ust. 4 Pgik w zw. z art. 23 ust. 1 pkt 2 i 4 uodo w zw. z art. 175 nuodo".
Mam nadzieję, że już w najbliższym czasie sprawy na tyle się wyjaśnią, że będziemy mogli w sposób legalny i nieograniczony korzystać z danych dotyczących numerów ksiąg wieczystych nie tylko w geoportalu, ale także w wielu innych serwisach internetowych.
Literatura
• Izdebski W., 2020 Uczmy się od innych, „Magazyn Geoinformacyjny Geodeta”, styczeń 2020, Warszawa 2020
• Durzyńska M., 2020 Numer księgi wieczystej w kontekście zasady jawności rejestrów publicznych, „Przegląd Geodezyjny”, czerwiec 2020, Warszawa 2020
• Mórawski K., 2022 Numery ksiąg wieczystych: czy bezpieczeństwo danych osobowych naprawdę wyklucza ich dostępność?, Portal Bank.pl, Warszawa 2022
dr hab. inż. Waldemar Izdebski, prof. PW, były GGK
|
