Arcydzieło kartografii w warszawskim geoportalu

W stołecznym serwisie mapowym zostały opublikowane rękopiśmienne, barwne plany Lindleya w skali 1:2500 sporządzone w latach 1896–1906. Dzieło to, określane jest mianem arcydzieła kartografii. Stanowi ono uzupełnienie planów Lindleya w skali 1:250, już wcześniej udostępnionych w tym portalu.

Kartografię Warszawy z lat 1883–1915 łączy się z nazwiskiem Williama Heerleina Lindleya, inżyniera angielskiego, twórcy sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w stolicy. Miejska służba geodezyjna była w tym czasie związana organizacyjnie z Wydziałem Wodociągów i Kanalizacji. Właściwymi twórcami tych planów byli polscy inżynierowie, geometrzy i rysownicy.

Plany Lindleya na mocy umowy zawartej za czasów prezydentury Sokratesa Starynkiewicza zostały opracowane na potrzeby budowy warszawskich wodociągów. Był to zbiór przeszło 7 tysięcy arkuszy map. Praca nad tym przedsięwzięciem związała losy Lindleyów z Warszawą na ponad trzy dekady. Dzięki inicjatywie prezydenta powstały nowoczesne wodociągi i kanalizacja, a Warszawa znalazła się w elitarnym gronie kilku miast europejskich, w których funkcjonowały wówczas takie instalacje.

Plany zostały opracowane wyłącznie w języku rosyjskim. Na ich treść składają się m.in.: ulice z nazwami, linie kolejowe, oznaczenia hipoteczne nieruchomości, rozmieszczenie wraz z numeracją punktów pomiarowych, zabudowa z rozróżnieniem na murowaną i drewnianą z wyróżnieniem sposobu użytkowania (budynki użyteczności publicznej z opisem oraz budynki pozostałe), tereny zieleni, w tym parki i cmentarze, pojedyncze drzewa, elementy hydrograficzne oraz ważniejsze elementy rzeźby terenu przedstawione cieniowaniem, w tym skarpę wiślaną.

Dokładność, szczegółowość i wysoka kartometryczność Planów Lindleya idzie w parze z najwyższej klasy sztuką kartograficzną. Plany opracowane zostały na podstawie poprzedzających budowę wodociągów i wykonanych na jej potrzeby szczegółowych pomiarów miasta, jego części i okolic. Zastosowany na nich układ odniesienia, skala i grafika miały wpływ na ukształtowanie się kartografii warszawskiej dwudziestolecia międzywojennego, a nawet okresu powojennego. Dokonany wówczas podział planu na arkusze utrzymał się przeszło 50 lat. Do dziś dzięki walorom historycznym oraz artystycznym, a także ogromnej wartości kartograficznej są one jednym z częściej wykorzystywanych zbiorów Pracowni Naukowej Archiwum Państwowego w Warszawie.

Plany Lindleya w skali 1:2500 znajdziemy w stołecznym serwisie mapowym w module „Warszawa historyczna”. Pogrupowano je w zakładce "Zdjęcia" w czterech odrębnych warstwach w zależności od treści i dat sporządzenia: 1896–1906, 1897, 1897–1901 oraz 1900–1901. Aby móc je zaprezentować w geoportalu, poszczególne arkusze po zeskanowaniu zostały skalibrowane, czyli osadzone w układzie współrzędnych geograficznych, oraz załadowane do bazy danych. Biuro Geodezji i Katastru dokonało ponadto cyfrowej obróbki oryginalnych skanów w celu uczytelnienia treści. Obecnie są niezbędnym narzędziem do prowadzenia analiz dotyczących przestrzeni Warszawy z pierwszej połowy XX wieku.

Cała kolekcja planów Lindleya znajduje się w zbiorach Archiwum Państwowego w Warszawie (w zespole 72/1001 Zarząd Budowy Kanalizacji i Wodociągów w Warszawie, sygn. 785).

AC