Śnieżka i towarzysze na mapach, czyli o Atlasie Karkonoszy

Atlas Karkonoszy to efekt współpracy polskich i czeskich środowisk naukowych oraz parków narodowych po obu stronach granicy. W sposób kompleksowy i bilateralny prezentuje zharmonizowane dane dotyczące wielu zagadnień przyrodniczych i społecznych najwyższego pasma górskiego Sudetów. W październikowym GEODECIE publikację tę w szczegółach prezentuje dr hab. Waldemar Spallek z Uniwersytetu Wrocławskiego.

Przykład layoutu (makiety) mapy tematycznej ? "Geologia Karkonoszy" ? w skali 1:100 000 z rozbudowaną legendą

Parki narodowe powoływane są w celu ochrony obszarów o najcenniejszych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, co powoduje, że należą do atrakcji turystycznych przyciągających najwięcej turystów. W Polsce prym pod tym względem wiodą dwa parki górskie: Tatrzański Park Narodowy (TPN) i Karkonoski Park Narodowy (KPN) – odpowiednio 3,8 mln i 2 mln odwiedzających w 2017 r. Oba parki, dzięki rozwiniętej turystyce zimowej, stanowią cel wycieczek przez cały rok. Oba też współpracują ze swoimi odpowiednikami w sąsiednich krajach w celu lepszej ochrony cennej przyrody Tatr i Karkonoszy.

Mimo zainteresowania naukowców i turystów parki narodowe rzadko bywają tematami kompleksowych opracowań kartograficznych na miarę atlasów regionalnych. W Polsce jak dotąd ukazały się dwa atlasy Tatrzańskiego PN (1985, 2015) i stosunkowo skromny zestaw map Roztoczańskiego PN (2013). W maju 2021 r. zbiór ten powiększył się o „Atlas Karkonoszy | Atlas Krkonoš”, wspólną pub­likację KPN i czeskiego Krkonošského Národního Parku (KRNAP).

Geneza atlasu

KPN i KRNAP obejmują swoim zasięgiem najwyższe pasmo Sudetów i zarazem Średniogórza Europejskiego na północ od Alp. Pomimo niedużej wysokości bezwzględnej w Karkonoszach wykształciły się niemal wszystkie piętra roślinne i klimatyczne charakterystyczne dla gór wysokich. Wyjątkowe cechy kraj­obrazu i przyrody, w tym występowanie wielu reliktowych gatunków, powodują, że Karkonosze należą do najważniejszych centrów bioróżnorodności w Europie Środkowej, które przyciągają uwagę wielu badaczy przyrody nieożywionej i ożywionej. W ciągu ponad siedemdziesięciu lat badań polskich i czeskich nau­kowców i leśników zgromadzony został ogromny materiał badawczy, który jednak nie jest w całości jednorodny i porównywalny ze względu na stosowanie odmiennej legislacji, ale też odmiennych metod inwentaryzacji i klasyfikacji czy monitoringu przyrodniczego.

Potrzeba traktowania Karkonoszy jako całości była od dawna oczywista tak dla przyrodników, jak i miłośników gór czy zwykłych turystów. Jednym z tego przejawów były mapy turystyczne obejmujące polską i czeską część pasma. Zacieśnienie współpracy między KPN i KRNAP w latach 90. XX w., a szczególnie po wstąpieniu obu krajów do Unii Europejskiej (UE), umożliwiło realizację wspólnego podejś­cia do ochrony Karkonoszy. Istotnym elementem współpracy stały się projekty finansowane ze środków UE. Jednym z pierwszych był projekt „Karkonosze w INSPIRE – wspólny GIS w ochronie przyrody”. W efekcie powstał geoportal Karkonoszy (http://geoportal.kpnmab.pl/imap/, http://geoportal.krnap.cz/imap/) obejmujący oba parki, w którym zamieszczono ujednolicone dane dla całego obszaru. Kontynuacją jest projekt „Wspólne podejście do zarządzania Karkonoskim/Krkonošskim Parkiem Narodowym”, którego wymiernym efektem jest m.in. „Atlas Karkonoszy | Atlas Krkonoš”.

Koncepcja dzieła

Jednym z bodźców do opracowania atlasu Karkonoszy było wydanie publikacji „Atlas Tatr. Przyroda nieożywiona” (2015), zrealizowanej przy współpracy polskich i słowackich naukowców. Jest to atlas tematyczny, poświęcony określonemu w tytule zakresowi zagadnień. W przypadku atlasu Karkonoszy założono, że będzie to atlas regionalny, w którym kompleksowo zostanie przedstawione środowisko geograficzne ze szczególnym uwzględnieniem komponentów przyrodniczych…

Redakcja