NIK publikuje wyniki kontroli ws. ZSIN

Bez systemowych zmian w Zintegrowanym systemie informacji o nieruchomościach (ZSIN) kontynuacja jego tworzenia może trwać jeszcze wiele lat, i to bez gwarancji sukcesu – czytamy w opublikowanych niedawno pełnych wynikach kontroli NIK.

Kontrola NIK w zakresie budowy ZSIN przeprowadzona została nie tylko w GUGiK, ale także w Ministerstwie Rozwoju oraz w wybranych starostwach (w Grójcu, Radomiu, Pruszczu Gdańskim, Pucku, Gorlicach, Nowym Targu, Jaśle oraz Stalowej Woli). Obejmuje ona lata 2010-2019, gdy Głównym Urzędem Geodezji i Kartografii kierowali: Jolanta Orlińska, Jacek Jarząbek, Kazimierz Bujakowski, Aleksandra Jabłonowska, Grażyna Kierznowska, Marcin Wójtowicz oraz Waldemar Izdebski.

System działa tylko w teorii

O wnioskach z kontroli w GUGiK pisaliśmy już w maju, bo opublikował je na swojej stronie sam Urząd. W tym miejscu przypomnijmy, że kontrolerzy zauważyli, iż ZSIN przygotowano do działania jedynie pod względem informatycznym oraz wyłącznie na poziomie centralnym. Na 7 funkcjonalności przewidzianych w Prawie geodezyjnym i kartograficznym do momentu zakończenia kontroli przygotowano tylko 3, a i to nie w pełnym zakresie.

Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli głównym mankamentem systemu jest niezasilenie jego centralnego repozytorium (CR) przez poszczególnie powiaty. Choć miały one to zrobić do września 2016 roku, to do zakończenia kontroli z obowiązku tego wywiązało się raptem 99 starostw. Co więcej, dokonały one tego tylko jednorazowo, bo przygotowanie mechanizmu zasilania różnicowego zostało zaniechane.

Powiaty bez wsparcia

Tak niski poziom zasileń spowodowany jest występowaniem tzw. błędów krytycznych przy zasilaniu CR lub po prostu brakiem podejmowania prób takiego zasilania. Sytuacje te są zaś związane z niską jakością danych EGiB w niektórych regionach kraju (szczególnie na terenie tzw. katastru austriackiego). Nie bez znaczenia były także zmiany przepisów, które zwiększały zakres informacyjny EGiB w momencie, gdy w powiatach trwały już prace nad dostosowaniem tego rejestru do wymagań ZSIN.

Zdaniem NIK przy ustalaniu zasad oraz modelu budowy ZSIN GGK niewłaściwie ocenił możliwości starostów w zakresie pełnego ujęcia wszystkich wymaganych danych w prowadzonej przez nich EGiB, co było niezbędne, by zasilić CR. Kontrolerzy podkreślają także, że choć kolejni GGK już od 2015 r. mieli wiedzę o problemach z budową ZSIN, to nie podjęli skutecznych działań ani w kierunku rozwiązania tych kwestii (np. w drodze zmian rozporządzeń), ani urealnienia terminów realizacji poszczególnych zadań.

Dopiero w sierpniu 2019 r. GGK Waldemar Izdebski ostatecznie zdiagnozował sytuację, stwierdzając, że konstrukcja techniczna ZSIN, stan EGiB oraz obowiązujące regulacje prawne związane z ZSIN nie dają szans, aby ZSIN w takiej formie został kiedykolwiek zakończony lub uzyskał status operacyjności – napisano w raporcie.

NIK przyznaje jednocześnie, że w ramach unijnych projektów GUGiK wspierał finansowo powiaty w zakresie dostosowania EGiB do wymogów ZSIN. Kontrolerzy wytykają jednak, że wsparcie to objęło tylko część samorządów, a zasady ich doboru były nie do końca jasne. Co więcej, część powiatów objętych tym wsparciem wciąż nie zasiliła ZSIN.

Rząd wiedział o problemach, ale nic nie zrobił

NIK krytycznie ocenia także rządowy nadzór nad budową ZSIN. Również w tym przypadku kontrolerzy uważają, że kolejne ministerstwa nadzorujące GUGiK wiedziały o problemach z uruchomieniem tego systemu, ale nie zrobiły nic, by je rozwiązać. Budowy ZSIN nie ułatwiały także częste w owym czasie zmiany na stanowisku głównego geodety kraju.

Ponadto zdaniem NIK ministerstwo niewłaściwie przygotowało się do wydatkowania unijnych środków na wdrożenie tego systemu. Nie zbilansowano bowiem faktycznych potrzeb na pokrycie kosztów wykonania modernizacji EGiB we wszystkich powiatach oraz nie zbadano, czy powiatowi geodeci będą w stanie przygotować dane EGiB do zasilenia CR.

Wnioski NIK

W wystąpieniu pokontrolnym do GGK zawarto dwa wnioski:

1. Podjęcie stosowanych działań na rzecz zmiany sposobu, trybu i standardów technicznych tworzenia i utrzymania ZSIN w celu skutecznego pozyskania wszystkich danych geodezyjno-kartograficznych niezbędnych do zasilenia CR ZSIN
2. Ustalenie i skuteczne wdrożenie metod dokonywania przez starostów zasileń CR w celu bieżącego aktualizowania danych EGiB.

W wystąpieniu do ministra rozwoju NIK wnioskuje z kolei o:

1. Wprowadzenie zmian sposobu, trybu i standardów technicznych tworzenia i prowadzenia ZSIN pozwalających na zasilanie ZSIN wymaganymi danymi zgromadzonymi w EGiB.
2. Ustanowienie nowych terminów realizacji zadań przez jednostki rządowe i samorządowe wymienione w art. 24b ust 1 Pgik współpracujące w tworzeniu i utrzymaniu ZSIN.

Nowe przepisy w drodze

Przy okazji różnych spotkań o części z problemów podniesionych przez NIK mówił obecny GGK Waldemar Izdesbki. Podkreśla on, że kluczowa dla uruchomienia pełnej funkcjonalności ZSIN, w tym zasilania różnicowego, będzie nowelizacja rozporządzenia ws. EGiB, która ma zmniejszyć zakres informacyjny tego rejestru. Projekt tego aktu zostanie opublikowany do konsultacji prawdopodobnie jeszcze pod koniec tego roku.

Pełne wyniki kontroli NIK

Jerzy Królikowski