Unikatowa zabytkowa mapa w warszawskim geoportalu

Stołeczny serwis mapowy został wzbogacony o cyfrową wersję planu inwentaryzacji zniszczeń Warszawy z lat 1945-1946. To wyjątkowe opracowanie pozwala w szczegółach zobaczyć, jak wyglądała stolica tuż po zakończeniu II wojny światowej.

Fragment planu

Legenda planu

Spotkanie poświęcone publikacji planu

Plan został opublikowany z okazji 75. rocznicy obudowy Warszawy oraz powołania Biura Odbudowy Stolicy (BOS), a jego udostępnieniu w internecie towarzyszyło specjalne spotkanie zorganizowane wczoraj (26 lutego) przez warszawski ratusz. Już na wstępie stołeczny konserwator zabytków Michał Krasucki podkreślił, że mamy tu do czynienia z wyjątkowym dokumentem. Świadczy o tym chociażby to, że w 2011 r., wraz z pozostałą dokumentacją BOS, trafił on na Światową Listę Programu UNESCO „Pamięć Świata”.

Zbiory BOS przechowywane są w Archiwum Państwowym w Warszawie. Reprezentująca tę instytucję Magdalena Masłowska zaznaczyła, że stanowią one ponadczasową perełkę, bo nie tylko służyły przy odbudowie Warszawy, ale wykorzystywane są również dziś. – Nie ma dnia, byśmy ich nie udostępniali, dlatego poświęcamy dużo wysiłków, by opiekować się tym zasobem, w tym go digitalizować – zaznaczyła.

Jak z kolei podkreślił Maciej Aleksiejuk z AP, opublikowany właśnie plan jest jednym z aż 3,8 tys. dokumentów kartograficznych opracowanych przez BOS. Były one wykonywane zwłaszcza w ramach inwentaryzacji zniszczeń stolicy, która ruszyła już w lutym 1945 roku. W jej trakcie pracownicy BOS opracowali dokumentację dla aż 24 tys. nieruchomości. Była to bardzo trudna i żmudna praca w terenie, która nierzadko wymagała wchodzenia do budynku wraz z saperami. Pozyskane dzięki temu dane były jednak niezbędne zarówno do planowania odbudowy stolicy, jak i w bieżących działaniach, np. w zabezpieczaniu konstrukcji grożących zawaleniem.

O samym planie inwentaryzacji zniszczeń Warszawy szerzej opowiedział Artur Zadroziński z Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków. Wyjaśnił, że powstał on w drodze generalizacji m.in. około 900 szczegółowych planów lustracyjnych opracowanych przez BOS i wykonano go w kilku wersjach w różnych skalach. Wydanie udostępnione właśnie w stołecznym serwisie mapowym ma skalę 1:2500, zostało podzielone na 50 arkuszy i pokrywa około 170 km kw., czyli około 1/3 miasta we współczesnych granicach. Prezentuje nie tylko informacje o stanie poszczególnych budynków, ale także o zagospodarowaniu terenu.

Nim plan trafił do stołecznego geoportalu, został zeskanowany, a następnie skalibrowany. Do tego celu wykorzystano podział arkuszowy lindleyowskiego planu Warszawy w skali 1:250, którego cyfrowa wersja również dostępna jest w tym serwisie mapowym. Oba te opracowania bazują bowiem na tej samej sieci triangulacyjnej i podziale arkuszowym.

Jak podkreślił Artur Zadroziński, choć plan ten jest bardzo ceniony przez kartografów, nie jest też wolny od pewnych niedoskonałości, które wynikają chociażby z szybkiego tempa prac inwentaryzacyjnych BOS. Przeglądając go w internecie, możemy wypatrzyć deformacje papieru, błędne lokalizacje niektórych budynków czy nieścisłości na stykach arkuszy. Wcale nie przekreśla to jednak wartości historycznej, analitycznej i artystycznej tego materiału.

„Plan inwentaryzacji zniszczeń Warszawy Biura Odbudowy Stolicy z lat 1945-1946” udostępniono w stołecznym serwisie mapowym w module „Zabytki” na warstwie „Materiały Biura Odbudowy Stolicy”. Pozwala to nie tylko przeglądać ten materiał w różnym przybliżeniu, ale także nakładać go na inne warstwy – zarówno historyczne (zabytkowe mapy czy archiwalne zdjęcia lotnicze), jak i aktualne (rejestr zabytków, ewidencja gruntów i budynków itp.).

Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków podkreśla, że publikacja tego dokumentu w internecie może być punktem wyjścia do podjęcia kolejnych działań cyfryzacyjnych, takich jak powiązanie planu z innymi dokumentami BOS (w tym szczegółowymi planami lustracyjnymi) czy opracowanie szczegółowej bazy danych o budynkach.

Jerzy Królikowski