Sprzęt geodezyjny zostanie objęty obowiązkowym nadzorem metrologicznym?

Należy wprowadzić państwowy nadzór metrologiczny nad geodezyjnymi urządzeniami pomiarowymi – proponuje w swoim raporcie grupa robocza działająca przy Głównym Urzędzie Miar.

fot. JK

Autorami raportu są członkowie działającej przy GUM Grupy Roboczej WG6 ds. pomiarów przestrzennych, geodezyjnych, geofizycznych i zastosowań technik satelitarnych: Ewa Dyner-Jelonkiewicz (przewodnicząca grupy), Jan Cisak (Instytut Geodezji i Kartografii), Marek Dróżdż (IGiK), Przemysław Dykowski (IGiK), Jan Kryński (IGiK), Dominik Próchniewicz (Politechnika Warszawska), Ryszard Szpunar (Politechnika Warszawska) oraz Łukasz Żak (IGiK).

Kwestia bezpieczeństwa i wiarygodności

Autorzy podkreślają, że wyniki pomiarów geodezyjnych zasilają danymi wiele istotnych dla funkcjonowania państwa systemów informacyjnych, stanowią również ważną informację w procesach sądowych dotyczących spraw podatkowych. Niestety przez wiele lat obszar prac związanych z nadzorem metrologicznym w zakresie geodezji był w Polsce zaniedbany. „Postulatem środowiska geodezyjnego jest uprządkowanie prawa związanego z użytkowaniem przyrządów geodezyjnych. Zaniedbanie działań legislacyjnych może skutkować problemami z wiarygodnością danych gromadzonych w zasobach geodezyjnych oraz wymiernymi stratami mierzonymi w skali państwa” – podkreślono w raporcie.

Przykładem prac geodezyjnych, dla których należałoby wymagać nadzoru metrologicznego, jest – zdaniem autorów raportu – zakładanie podstawowej osnowy geodezyjnej. Dziś dokonuje się tego wyłącznie przy użyciu odbiorników GNSS, w których musi być zbadana antena i muszą być wyznaczone parametry anteny – średnie położenie centrum fazowego oraz zmiany jego położenia w zależności od azymutu i kąta pionowego sygnału od satelity GNSS. Dane takie zazwyczaj dostarczane są przez producenta sprzętu bez żadnej państwowej kontroli metrologicznej – zauważono w raporcie.

Zdaniem autorów dokumentu taki nadzór powinien również objąć instrumenty wykorzystywane przy zakładaniu osnów pomiarowych i realizacyjnych, szczególnie na terenach silnie zurbanizowanych oraz dla inwestycji drogowych i kolejowych. „Wielokrotnie osnowy realizacyjne wymagają bardzo dużej dokładności, i tym samym kontroli metrologicznej. W tym wypadku nadzór metrologiczny powinien być wpisany do prawa budowlanego lub innych wg właściwości” – zaproponowano w raporcie.

Nadzorem powinny zostać objęte także instrumenty pomiarowe wykorzystywane w projektach i inwestycjach mających wpływ na bezpieczeństwo społeczeństwa, a także w wykonywaniu opracowań do celów prawnych – proponują członkowie grupy roboczej.

Certyfikacja? Legalizacja?

W raporcie zaproponowano, jak w praktyce mógłby wyglądać nadzór metrologiczny nad sprzętem geodezyjnym. Wyszczególniono w nim cztery czynności prawne: certyfikacja, wzorcowanie, zatwierdzenie typu oraz legalizacja – na ich podstawie zaproponowano dwie ścieżki nadzoru: A (wzorcowanie lub certyfikacja) oraz B (zatwierdzenie typu lub legalizacja).

Przykładowo, w przypadku odbiorników GNSS badana byłaby wartość średniego centrum fazowego anteny oraz jego zmiany. W tachimetrze sprawdzano by m.in. niepewność pomiaru bezlustrowego oraz na pryzmat czy średnie błędy pomiaru kątów poziomych i pionowych. Kontroli podlegałyby też łaty niwelacyjne – np. w zakresie wartości przeciętnego rozstawu kresek podziału.

Jak podkreślają autorzy raportu, nie ma obecnie technicznych możliwości, aby tego rodzaju badania/pomiary wykonywało kompleksowo jedno laboratorium. Większość prac musiałaby być wykonywana poza GUM, tj. przez sieć upoważnionych w określonym zakresie laboratoriów. W raporcie wskazano, że czynności takie gotowe są prowadzić następujące jednostki: Instytut Geodezji i Kartografii, Wydział Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej, Wydział Geodezji, Inżynierii Przestrzennej i Budownictwa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego oraz Instytut Łączności.

Konkretne przepisy za pół roku?

W ocenie grupy roboczej za kształtowanie polityki nadzoru metrologicznego powinien odpowiadać GUGiK oraz „inne instytucje wg kompetencji”. Zadaniem GUM byłoby natomiast przygotowanie przepisów metrologicznych sankcjonujących wskazane przez geodetów wymagania metrologiczne i wdrożenie procedur związanych z nadzorem.

„Materiały przygotowane przez Grupę Roboczą WG6 (...) dają szansę osiągnąć zdolność legislacyjną w ciągu sześciu miesięcy i zostać skierowane do RCL” – napisano w podsumowaniu raportu.

Raport Grupy Roboczej

Jerzy Królikowski