Wystawa oryginalnych map miast polskich z XVII-XIX wieku

W siedzibie Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie odbyło się dzisiaj (24 września) uroczyste otwarcie wystawy „Obraz kartograficzny miast polskich w XVII-XIX wieku”. Prezentację 40 zachowanych w archiwach oryginalnych map zorganizowano w pięknych wnętrzach Pałacu Raczyńskich. Na uroczystość przybyli m.in. Piotr Styczeń, wiceminister budownictwa (na fot. drugi z lewej), Wiesław Potrapeluk, główny geodeta kraju, dr Adam Iwaniak, wiceprezes GUGiK. Rolę gospodarzy pełnili dr Hubert Wajs – dyrektor AGAD i dr Henryk Bartoszewicz – autor wystawy (na fot. z lewej).

Pierwsze pomiary naszych miast sięgają XIII i XIV wieku i były związane z lokacją na prawie niemieckim. Przepisy określały, jak rozplanować rynek, jaka powinna być szerokość ulic i wymiary działek. Nie zachowały się jednak żadne materiały z tamtego okresu. Początki kartografii miejskiej związane są z budową miast w XV i XVI wieku, a zwłaszcza z reformami – agrarną i miejską, prowadzonymi w szesnastym wieku. Z końca tego wieku pochodzą najstarsze zachowane mapy wielkoskalowe polskich miast (m.in.: Gdańska, Krakowa, Łowicza, Poznania). Najstarszym eksponatem na wystawie jest plan sytuacyjny dworu i ogrodu w Ujazdowie z 1606 roku, wykonany przez Alessandro Albertiniego w skali ok. 1:800. Wśród pozostałych uwagę zwracają m.in. panoramy Szkłowa i Krosna oraz niewystawiany dotąd plan Korsunia z 1789 roku (miasta należącego obecnie do Ukrainy). Innymi ciekawymi eksponatami są: Plan sytuacyjny Gdańska i ujścia Wisły z końca XVIII wieku (1:23 550), Plan starostwa i miasta Rawy z 1799 roku (skala 1:6000) oraz Plan sytuacyjny Dobrzynia z ok. 1800 roku (1:1460). Pierwszy z nich odpowiada dzisiejszej mapie topograficznej, drugi – ewidencyjnej, a ostatni – zasadniczej. Osiem map prezentuje obszar Warszawy widziany oczami kartografów z końca XVIII i początku XIX wieku. Najbardziej znanymi są: Plan sytuacyjny z 1762 roku, którego autorem był Pierre M. Ricaud de Tirregaille, Plan sytuacyjny z 1772 roku Antonio Rizzi Zanoniego i Plan ogólny z 1819 roku wykonany przez Korpus Inżynierów Wojskowych. Ciekawostką wystawy są rękopiśmienne plany sytuacyjne fortecy jasnogórskiej z 1789 i 1796 roku oraz twierdz w Zamościu i Słucku.

Uroczystość zgromadziła ponad sto osób, w tym liczne grono przedstawicieli środowisk historyków, kartografów i geodetów.
Wystawa potrwa do 5 października. Miejsce: Warszawa, ul. Długa 7, zwiedzanie w godz. 9.30-15.30.

Więcej o panoramach miast polskich, w tym m.in. o panoramie Krosna, w październikowym numerze GEODETY

Jerzy Przywara