NSA po raz czwarty o klauzulowaniu

13 września Naczelny Sąd Administracyjny wydał kolejny wyrok dotyczący zasadności naliczania opłat za opatrywanie wyników prac geodezyjnych stosownymi klauzulami urzędowymi w stanie prawnym obowiązującym od 12 lipca 2014 r. do 30 czerwca 2015 r.

Sprawa została wszczęta z inicjatywy jednej z członkiń Geodezyjnej Izby Gospodarczej. Jak czytamy w relacji na stronie GIG, w ustnych motywach swojego orzeczenia (I OSK 2713/15) NSA wskazał, że w całości podziela pogląd skarżącej, iż art. 12b ust. 5 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne w ww. stanie prawnym stwarzał po stronie organu administracji obowiązek opatrzenia dokumentów przyjętych do zasobu geodezyjnego, po pierwsze, wpisem do ewidencji materiałów PZGiK, a po drugie, opatrzeniem dokumentów przeznaczonych dla podmiotu, na rzecz którego wykonawca prac geodezyjnych realizuje te prace, stosownymi klauzulami urzędowymi. Czynność ta nie wiązała się przy tym z koniecznością uiszczenia opłaty, o której mowa w art. 40b ust. 1 pkt 3 Pgik. NSA uznał także, że w omawianej sprawie nie było żadnych podstaw, aby sięgać do §2 rozporządzenia w sprawie sposobu i trybu uwierzytelniania przez organy Służby Geodezyjnej i Kartograficznej dokumentów na potrzeby postępowań administracyjnych, sądowych lub czynności cywilnoprawnych.

Naczelny Sąd Administracyjny w całości podzielił ocenę prawną wyrażoną w swoim wcześniejszym orzeczeniu z 12 stycznia 2017 r. (sygn. I OSK 372/16) wydanym w sprawie innego członka GIG. Zgodnie z tym wyrokiem w praworządnym i demokratycznym państwie prawnym nałożenie na stronę obowiązku może nastąpić tylko na podstawie przepisu powszechnie obowiązującego. Obowiązku obciążającego stronę nie można domniemywać, gdyż godzi to w bezpieczeństwo obrotu prawnego. System obowiązujących przepisów powinien być czytelny dla jednostki, tak aby mogła ona racjonalnie pokierować swym postępowaniem. W szczególności nie można obciążać jej sankcją za niedopełnienie domniemywanego obowiązku. Organy władzy, w tym organy administracji publicznej, nie mogą bowiem obarczać jednostki skutkami popełnionych przez siebie błędów, np. w procesie legislacyjnym. W prawie administracyjnym obowiązuje zharmonizowana z Konstytucją zasada ogólna, w myśl której wszelkie ograniczenia obywateli w zachowaniach zgodnych z ich wolą mogą wynikać wyłącznie z przepisów prawa. Organ administracji, wydając decyzję, nie może ani nałożyć na obywatela obowiązku, ani odmówić mu przyznania uprawnienia, jeżeli nie wykaże, że upoważniają go do tego konkretne przepisy prawa. Są to podstawowe zasady działania aparatu administracji państwowej w praworządnym państwie.

W swoim orzeczeniu Naczelny Sąd Administracyjny, w ślad za przytoczoną oceną prawną, przypomniał zatem, że wywodzenie obowiązku uiszczania opłat administracyjnych w drodze reguł wykładni systemowej i celowościowej, wbrew wykładni literalnej interpretowanego przepisu ustawy, jest niedopuszczalne w demokratycznym państwie prawnym.

Podsumowując, jest to już czwarty wyrok NSA ws. klauzulowania dokumentów geodezyjnych. W pierwszych dwóch sprawach (z 28 sierpnia 2015 r. oraz 17 marca 2016 r.) sąd uznał, że opatrzenie dokumentów geodezyjnych stosownymi klauzulami może odbywać się wyłącznie na wniosek oraz po uiszczeniu stosownej opłaty. W dwóch kolejnych (z 12 stycznia i 13 września br.) – jak napisaliśmy powyżej – skład sędziowski był przeciwnego zdania.

JK