UZP z umiarkowanym optymizmem o pozacenowych kryteriach przetargowych

Jak ubiegłoroczna nowelizacja prawa przetargowego wpłynęła na stosowanie pozacenowych kryteriów oceny ofert? Raport na ten temat opublikował niedawno Urząd Zamówień Publicznych (UZP).

Jak przypomina UZP, w 2014 r. podjęto próbę ograniczenia stosowania ceny jako jedynego kryterium oceny ofert poprzez zmiany w przepisach Prawa zamówień publicznych (Pzp). Zgodnie z nowym brzmieniem tej ustawy zamawiający mógł kierować się ceną wyłącznie, gdy „przedmiot był powszechnie dostępny oraz miał ustalone standardy jakościowe”. W przypadku pozostałych zamówień zamawiający obowiązany był do zastosowania obok ceny jeszcze co najmniej jednego kryterium spośród wymienionych w art. 91 ust. 2 ustawy.

W ocenie UZP nowelizacja ta pozornie przyniosła pozytywne efekty. Odsetek zamówień, gdzie cena była jedynym kryterium, spadł bowiem w latach 2014-2015 z 84% w przypadku przetargów poniżej progów unijnych i z 75% powyżej tych progów do odpowiednio 12 i 11%. Wydawać by się zatem mogło, że cel założony przez ustawodawcę został osiągnięty. Jednak analiza kryteriów pozacenowych, jakie zamawiający stosowali najczęściej, prowadzi do wniosku, że problem z racjonalnym i efektywnym stosowaniem kryteriów pozacenowych pozostawał nadal aktualny. Najczęściej stosowano bowiem kryteria: termin realizacji/czas dostawy, gwarancja/rękojmia oraz płatność, a te nie mają nic wspólnego z jakością przedmiotu zamówienia.

Kolejną próbą ograniczenia znaczenia kryterium ceny była nowelizacja Pzp z czerwca 2016 roku. Co ciekawe, zmiana ta sprawiła, że nieznacznie wzrosło stosowanie ceny jako jedynego kryterium. Zdaniem UZP taka sytuacja może być spowodowana modyfikacją art. 91 ust. 2a Pzp, tj. rezygnacją z odniesienia się do „przedmiotu zamówienia powszechnie dostępnego o ustalonych standardach jakościowych” na rzecz wskazania, że cena może być zastosowana jako jedyne kryterium, jeżeli zamawiający określą w opisie przedmiotu zamówienia standardy jakościowe odnoszące się do wszystkich istotnych cech przedmiotu zamówienia.

Analiza kryteriów pozacenowych wykazała, że zarówno przed, jak i po nowelizacji z 2016 r. w postępowaniach o wartości powyżej progów najczęściej stosowanym kryterium jest termin realizacji/czas dostawy, na drugim miejscu plasuje się kryterium dotyczące gwarancji/rękojmi. Co istotne, trzecie najczęściej stosowane kryterium przed nowelizacją dotyczyło płatności, a teraz na miejscu tym znajduje się kryterium związane z jakością/funkcjonalnością/parametrami technicznymi. Odsetek postępowań z udziałem tego kryterium wzrósł prawie dwukrotnie – z 10% do 19%. Na czwartym miejscu znajduje się natomiast wiedza/doświadczenie.

UZP zwraca uwagę, że ubiegłoroczna nowelizacja znacznie zmieniła wagi przyznawane poszczególnym kryteriom. W przypadku ceny spadła ona z 86% przed zmianą prawa do 64%. Dzięki modyfikacji przepisów wzrosła ponadto liczba stosowanych kryterium. Przez nowelizacją w prawie 85% postępowaniach stosowano tylko dwa kryteria, a teraz odsetek ten wynosi 53%. Jednocześnie odsetek przetargów z trzema kryteriami wzrósł z 11 do 36%.

Jak podsumowuje badanie UZP, ubiegłoroczna zmiana Pzp przyniosła kilka pozytywnych efektów – zamawiający częściej stosują kryterium związane z jakością/funkcjonalnością/parametrami technicznymi i nadają mu większą wagę. Pozytywnym skutkiem jest również wykorzystywanie możliwości oceny ofert pod kątem organizacji, kwalifikacji zawodowych i doświadczenia osób wyznaczonych do realizacji zamówienia. Niestety, ranga kryteriów jakościowych często jest na tyle niska, że wydają się one być jedynie próbą formalnego wypełnienia obowiązku przez zamawiającego. Ponadto zdaniem UZP wciąż zbyt rzadko pojawiają się kryteria uwzględniające aspekty innowacyjne, społeczne czy środowiskowe. By zmienić ten stan rzeczy, Urząd zapowiada promowanie i tworzenie wspólnie z uczestnikami rynku zamówień publicznych dobrych wzorców w zakresie kryteriów oceny ofert adekwatnych do różnych przedmiotów zamówienia i uwzględniających przede wszystkim jakość, innowacyjność oraz aspekty społeczne i środowiskowe.

JK