Nowy Sącz 2007: Autostrady czy biurokracja?

W Nowym Sączu rozpoczęła się dzisiaj (14 czerwca) XIX Sesja NT z cyklu „Aktualne zagadnienia w geodezji” pod hasłem „Polskie drogi – od pomysłu do pozwolenia na budowę”. Jak bardzo gorący to temat, niech świadczy fakt, że jednocześnie w „Rzeczpospolitej” ukazał się artykuł „Geodeci kontra Euro 2012”. Sugeruje się w nim, że to geodeci mogą być przeszkodą w przyspieszeniu budowy dróg i obiektów potrzebnych na Euro 2012. Dotychczasowe wyniki nowosądeckich obrad są całkowicie sprzeczne z tą tezą.

Ojcem imprezy zorganizowanej przez Stowarzyszenie Geodetów Polskich, Geodezyjną Izbę Gospodarczą, Stowarzyszenie Polski Kongres Drogowy oraz GDDKiA jest Bogdan Grzechnik. Wskazał on na konieczność szybkiego: uproszczenia procedur, zmiany przepisów, stworzenia standardów zawodowych oraz ograniczenia biurokracji. Mając bogate doświadczenie zawodowe zarówno w administracji, jak i w obsłudze geodezyjnej inwestycji liniowych, rozpisał czynności w postępowaniu przygotowawczym przy budowie dróg na poszczególne etapy i zaproponował skrócenie ich z blisko 7,5 (stan obecny) do 3 lat (stan oczekiwany). Jego zdaniem dotychczasowe zmiany w przepisach związanych z procesem inwestycyjnym przynoszą niewielkie efekty. Co prawda, dzięki znowelizowanej niedawno „specustawie” nieruchomości pod drogi przejmowane będą na mocy decyzji lokalizacyjnych (nie trzeba będzie zawierać tysięcy aktów notarialnych i wydawać decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości), ale nie uwzględniono w niej zapisu, że najpóźniej w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się takiej decyzji właściciele mający uregulowany stan prawny swoich nieruchomości otrzymają konstytucyjne „słuszne odszkodowanie”. A przez to ich sytuacja się pogorszy, a procedury odszkodowawcze znacznie wydłużą, powodując zrozumiałe niezadowolenie.

Problemem wysokości „słusznego odszkodowania” zajął się szczegółowo inny praktyk-geodeta Zenon Marzec. Stwierdził on, że od właściwej wyceny i terminowego wypłacenia odszkodowania bardzo często zależy powodzenie całej inwestycji drogowej. Wymienił przy tym kilka szczególnych warunków takiej wyceny. Otóż powinna być ona wykonana:
- jednolicie dla całej budowanej trasy;
- w stosunkowo krótkim czasie;
- z prawidłowym ustaleniem wzajemnych różnic wartości poszczególnych nieruchomości (właściciele sami dokonują takich porównań);
- z bardzo wnikliwym opisem nieruchomości.
Zenon Marzec zwrócił też uwagę na fakt, że obecne przepisy ograniczają podstawę wyceny nieruchomości do ich wartości rynkowej. Jego zdaniem w wielu przypadkach nie jest to gwarantowane przez konstytucję „słuszne odszkodowanie”, nie uwzględnia bowiem dodatkowych okoliczności, które nazwał „utraconymi korzyściami” (np. niekorzystny kształt działek powstałych po przecięciu pasem drogowej regularnej wcześniej działki, pogorszenie dojazdu do części gruntów odciętych drogą, konieczność przerwania przez właściciela działalności gospodarczej lub ograniczenie zysków z niej). Problemem do rozwiązania jest też wywłaszczenie nieruchomości zabudowanych w bardzo złym stanie technicznym, dla których wypłacenie wartości odszkodowania nie wystarczy na odtworzenie budynku lub lokalu.
Podsumowując, podkreślił on konieczność jasnego zdefiniowania: słusznego odszkodowania, utraconych korzyści i ustalenia zasad ich wyceny. Dotychczasowe zasady wyceny nieruchomości pod drogi w wielu zakresach należy zweryfikować, a także opracować stosowny standard zawodowy.

Od strony wymagań ochrony środowiska przyjrzał się inwestycjom drogowym Piotr Ochnio z GDDKiA. Bałagan prawny, spory kompetencyjne, możliwość różnej (i zmiennej) interpretacji przepisów, a także brak w Ministerstwie Ochrony Środowiska zintegrowanej informacji o obszarach chronionych to podstawowe, jego zdaniem, przyczyny opóźnień. Na przykład uchwalona 26 kwietnia 2007 r. ustawa o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw wprowadza do procesu przygotowania inwestycji drogowych kilka usprawnień, z drugiej jednak strony wprowadza również zapisy powodujące nowe problemy, których skalę trudno dziś ocenić (dotyczące np. nowych obszarów Natura 2000).
Punkt widzenia organizacji ekologicznych przedstawił Rafał Kurek, naukowiec i wiceprezes Stowarzyszenia Pracownia na rzecz Wszystkich Istot. Przekonywał on zebranych, że celem ekologów nie jest utrudnianie każdej inwestycji, a tylko zapewnienie jej realizacji w zgodzie z zasadami ochrony przyrody. Podkreślił, że włączenie konsultacji społecznych na wcześniejszym etapie przygotowania inwestycji niż ma to miejsce obecnie i liczenie się ze zdaniem przyrodników mogłoby spowodować znaczne przyspieszenie ich realizacji, a nawet obniżenie kosztów. Zaproponował optymalny model udziału społecznego w projektowaniu inwestycji drogowych. Jednak niechętne reakcje uczestników konferencji, w większości związanych z lobby drogowym, pokazują, że przejście do współpracy wcale nie będzie łatwe.

Pierwszy dzień obrad pozwala na stwierdzenie, że w biurokracji prześcignęliśmy wyobraźnię samego Parkinsona. Wystąpienie geodety powiatu nowosądeckiego Mariana Ryczka w którym przedstawił 27 kroków proceduralnych, potrzebnych do załatwienia tak prostej sprawy jak wypłacenie właścicielowi odszkodowania za kawałek nieruchomości zabranej pod drogę, pokazuje to nad wyraz jasno.

Więcej o konferencji w lipcowym i sierpniowym numerze GEODETY

Jerzy Przywara