IGiK ma 70 lat

W Pałacu Staszica w Warszawie obchodzono wczoraj (10 września) jubileusz 70-lecia Instytutu Geodezji i Kartografii. Uroczystość prowadził nowy dyrektor IGiK dr inż. Robert Władysław Bauer powołany na to stanowisko niecałe 4 miesiące wcześniej.

Jak to się zaczęło? 30 marca 1945 roku, kiedy jeszcze trwała II wojna światowa, pojawił się dekret o pomiarach kraju i organizacji miernictwa. Tym dekretem powołano trzy instytucje: Główny Urząd Pomiarów Kraju (obecnie Główny Urząd Geodezji i Kartografii), Państwową Radę Mierniczą oraz Geodezyjny Instytut Naukowo-Badawczy (dzisiejszy Instytut Geodezji i Kartografii). Zakres działania ówczesnego Instytutu to przeprowadzanie studiów dotyczących techniki i organizacji miernictwa, organizowanie i opracowanie zagadnień w dziedzinie geodezji, publikacja prac obejmujących działania Instytutu czy współpraca z krajowymi i zagranicznymi instytucjami naukowymi. Początkowo jego kadra rekrutowała się z pracowników PW. Pierwszym dyrektorem IGiK był ówczesny rektor Politechniki Warszawskiej prof. Edward Warchałowski. Również pierwsza siedziba IGiK mieściła się w gmachu PW dzięki uprzejmości władz tej uczelni. Pod obecną nazwą Instytut funkcjonuje od 1955 roku.

– Historię Instytutu tworzą ludzie – stwierdził dyrektor Robert Bauer (na fot. poniżej z lewej). – Wymienię tu tylko 10 nazwisk moim zdaniem szczególnie istotnych. Są to profesorowie: Edward Warchałowski, Jan Piotrowski, Jan Różycki, Michał Odlanicki-Poczobutt, Wojciech Janusz, Wojciech Bychawski, Stanisław Kryński, Andrzej Ciołkosz, Adam Linsenbarth i Bogdan Ney. Choć oczywiście przez Instytut przewinęło wiele znaczących osób. Nie jestem też w stanie zliczyć, ile z nim współpracowało. Wszystkie te osoby przez te 7 dziesięcioleci tworzyły dorobek Instytutu. Dzięki temu dzisiaj w dziedzinie geodezji i kartografii ma on niezaprzeczalną markę. I działa jak magnes, nadal przyciągając wielu wartościowych ludzi – dodał dyrektor Bauer.

Prof. Bogdan Ney (fot. powyżej), wieloletni dyrektor tej placówki, który w tym roku również obchodzi jubileusz (skończył 80 lat) w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę, że szczególnie istotnym wydarzeniem w historii Instytutu – choć jego zdaniem w historii IGiK jest wiele trafnie zainicjowanych przedsięwzięć – było utworzenie w 1976 r. Ośrodka Przetwarzania Obrazów Lotniczych i Satelitarnych (OPOLiS-u). Przypomniał, że inicjatorem powołania tej jednostki był prof. Jan Jacek Konieczny wspólnie z dyrektorem Andrzejem Szymczakiem. – Oni nadali ton tej instytucji – dodał prof. Ney. Dzięki OPOLiS Instytut zaangażował się w duże międzynarodowe przedsięwzięcia, m.in. z takimi uczonymi, jak obecny na uroczystości prof. Gottfried Konecny z Niemiec. – Wielu ludzi miało w tym duże zasługi, a moja polegała głównie na tym, że będąc dyrektorem IGiK, nie przeszkadzałem. Wbrew pozorom to bardzo ważne. I chciałbym, żeby ta działalność była kontynuowana. Wiem, że dba o to obecna szefowa Centrum Teledetekcji IGiK prof. Katarzyna Dąbrowska-Zielińska, która wychodzi poza pierwotne ramy działalności tej jednostki. Zmienia się sytuacja, zmieniają się technologie. Jeszcze dużo przed nami, przed Instytutem i środowiskiem – podsumował profesor.

– 70 lat to piękny wiek. Jednak nie czas na emeryturę – stwierdził z kolei podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. Włodzisław Duch (fot. obok). – Stoi przed wami wiele różnych zadań. Świat tak się zmienił i tak wiele ciekawych rzeczy się dzieje w obszarze związanym z geodezją i kartografią, że można patrzeć z nadzieją w przyszłość, że Instytut nadal będzie się bardzo prężnie rozwijał – dodał. – Wszyscy wiemy, że nauka to podstawa do innowacji i rozwoju gospodarczego, ale ta prawda nie do końca do wszystkich dociera. Patrząc na zadania IGiK, widzimy tu duży potencjał do rozwoju, przede wszystkim jeśli chodzi o obrazy satelitarne, analizy obrazów. Technologie kosmiczne to przykład, jak nauka zmienia pieniądze w wiedzę, a innowacje wiedzę zmieniają w pieniądze. Musimy pokazać, jak bardzo nauka jest potrzebna gospodarce i żeby ta prawda głęboko wniknęła w świadomość naszych obywateli – dodał minister Duch.

Stanisław Huskowski, reprezentujący Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (organ nadzorczy Instytutu), zaznaczył, że jest to placówka badawczo-rozwojowa, która ma istotne dokonania, zarówno w dziedzinie geodezji, geodynamiki czy teledetekcji lotniczej i satelitarnej, ale także zajmuje się projektowaniem i wykonawstwem specjalistycznej aparatury badawczej i pomiarowej. Zwrócił też uwagę na to, że w długiej historii IGiK przejście z jednego ustroju do drugiego było z pewnością trudnym zadaniem, które Instytut dzięki swoim kadrom bardzo dobrze wykonał i świetnie odnalazł się w nowej rzeczywistości. – Gratuluję znacznego dorobku – dodał.

– Prace Instytutu Geodezji i Kartografii dla Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii były szczególnie ważne w momencie, gdy przygotowywane były zasady implementacji dyrektywy INSPIRE do polskiego sytemu prawnego. IGiK był tutaj naszym partnerem – podkreślił z kolei główny geodeta kraju Kazimierz Bujakowski, który stwierdził też, że swoją obecnością chciałby podkreślić dobrą współpracę Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii i IGiK liczoną w dziesiątkach lat. – Mam nadzieję, że w przyszłości będzie ona co najmniej równie owocna, jak dotychczas i dalej kontynuowana. Gratulacje dla wszystkich pracowników IGiK, który odgrywa kluczową rolę wśród jednostek badawczo-rozwojowych w Polsce – dodał GGK.

– Dziękuję za ponad 15 lat wspaniałej, wielkiej współpracy o dużym znaczeniu dla naszego bardzo skomplikowanego obiektu – mówił Piotr Książek, dyrektor PGE Energia Odnawialna. – W 2000 r. po blisko 15 latach eksploatacji postawiono nam zadanie dostosowania Elektrowni Wodnej „Żarnowiec” w taki sposób, aby była podstawowym regulatorem krajowego systemu elektroenergetycznego. W tym celu należało wykonać potężną modernizację. W pierwszej kolejności musieliśmy opanować pomiary geodezyjne decydujące o bezpieczeństwie obiektu, a także dające podstawę do programu modernizacji i remontów. Po wielu dyskusjach, czy zastosować pomiary satelitarne, czy konwencjonalne, zdecydowaliśmy się na to drugie rozwiązanie. Chodziło nam nie tylko o mędrca szkiełko i oko, ale o współpracę z najbardziej doświadczonymi specjalistami Instytutu, którzy mogli nam pomóc rozwiązać problemy obiektu, który 14 mln m sześc. wody gromadzi na wys. ponad 110 m pod siłownią będącą największą depresją na Pomorzu na poziomie -32 m. Energia mas wirujących 50 tys. tonometrów kw. To są gigantyczne siły i wyzwania, i sprostaliśmy temu razem – zauważył dyrektor Książek.

– Wspomnę wspaniałego prof. Wojciecha Janusza, który całe lata spędził wypracowując i doskonaląc system pomiarowy i proponując metodę pomiarów – kontynuował dyrektor Piotr Książek. – Wspomagali nas w tym również profesorowie Ney i Kryński. A problemów było niezwykle dużo, bo przyszło zderzyć materię przetargów z niezbędną dla nas najwyższą jakością i udało się. Obecnie współpraca jest kontynuowana. Jaki jest wynik? Osiągnęliśmy dyspozycyjność elektrowni, która przepracowała w ub.r. ponad 22 tys. godzin czterema hydrozespołami przy wymaganej dyspozycyjności 96% osiągnęliśmy 99,94% i ani jednego awaryjnego odstawienia. Podstawą tych wyników była realizacja nie tylko tych przemyślanych pomiarów, ale też coroczne dyskusje, omówienia z wymienionymi profesorami i współpracownikami. Przy czym nie chodzi tu tylko o techniki pomiarowe, ale i o potencjał intelektualny, który tu jest zgromadzony – podsumował dyrektor Książek.

Lista osiągnięć Instytutu od momentu jego powołania do dziś jest długa. I nie sposób wymienić tu ich wszystkich. Podczas jubileuszowej uroczystości prezentowali je m.in. szefowa Centrum Teledetekcji prof. Katarzyna Dąbrowska-Zielińska oraz prof. Jan Kryński. W zakresie teledetekcji, Instytut zajmuje się m.in.: prognozowaniem plonów, monitorowaniem suszy rolniczej, określaniem wilgotności gleb, obserwacjami pokrywy śnieżnej, określaniem wilgotności gleb, określanie biomasy leśnej, analizowaniem struktury lasu na podstawie zdjęć radarowych, określaniem zmian w lasach spowodowanych pożarami, badaniem zmian klimatycznych czy monitorowaniem warunków wzrostu roślin dla GUS. W zakresie geodezji i geodynamiki ważną część prac Instytutu stanowią m.in.: obserwacje GNSS, badania z zakresu metrologii grawimetrycznej, modelowanie pola grawitacyjnego Ziemi, wydawanie „Rocznika astronomicznego” (od 1946 r.), systemy kontroli zapór. IGiK posiada też własne Obserwatorium Geodezyjno-Geofizycznego w Borowej Górze oraz laboratorium wzorcowania instrumentów geodezyjnych (baza długościowa, baza kalibracyjna, wzorcowanie łat).

Na uroczystość, oprócz obecnych i byłych pracowników Instytutu, przybyli przedstawiciele Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk, Politechniki Warszawskiej, Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Uniwersytetu Warszawskiego, a także Państwowego Instytutu Geologicznego, Głównego Urzędu Statystycznego, Głównego Urzędu Miar, Instytutu Badawczego Leśnictwa, Generalnego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Wojskowego Centrum Geograficznego, Stowarzyszenia Geodetów Polskich, firm geodezyjnych i administracji geodezyjnej.

Z okazji jubileuszu wydano też okolicznościową publikację (fot. powyżej), w której zaprezentowano osiągnięcia IGiK. Znajdziemy tam również wykaz jego pracowników, a także 49 osób, którym Rada Naukowa Instytutu nadała stopień naukowy doktora nauk technicznych.

Anna Wardziak