Nowe fakty o granicy polsko-sowieckiej

Nakładem Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie właśnie ukazała się praca Andrzeja Antoniego Wawryniuka „Granica polsko-sowiecka po 1944 roku (na odcinku z Ukrainą)”. Geografowie, geodeci i kartografowie dowiedzą się z niej, jak praktycznie wykonywano pomiary demarkacyjne, jakich używano instrumentów i jakie opracowania kartograficzne powstały w wyniku tych prac.

Mimo że od zakończenia drugiej II wojny światowej minęło 70 lat wiele dokumentów dotyczących naszej najnowszej historii, a szczególnie ostatnich lat wojny i pierwszych lat powojennych, pozostaje nadal tajemnicą. Szczególnie niejasna i nieprzebadana do końca jest sprawa wytyczenia naszej wschodniej granicy. Wiemy stosunkowo dużo o rozmowach prowadzonych przez przywódców trzech światowych mocarstw na konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie o kształcie terytorialnym powojennej Polski. Natomiast wyjątkowo skromne są badania dotyczące prac demarkacyjnych i fizycznego wytyczenia granicy w terenie.

Dzięki autorowi książki część tajemnicy została odkryta. Przeprowadził on rzetelną kwerendę w archiwach i instytucjach krajowych i zagranicznych, docierając do oryginalnych dokumentów, map i zdjęć, które dotychczas nie były publikowane. Szczególnie cenne są dokumenty pozyskane z Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, wiele ich reprodukcji jest zamieszczonych w pracy.

Publikacja składa się z pięciu rozdziałów, zakończenia i bogatej bibliografii, obejmuje w sumie 518 stron. Mimo że jest opracowaniem naukowym, napisana jest bardzo przystępnym, barwnym językiem, znajdujemy w niej wiele informacji sensacyjnych. Dowiadujemy się o pracy Mieszanej Komisji Delimitacyjnej w terenie, szczególnie o nieustępliwości Rosjan, o przygotowaniu umowy granicznej zawartej pomiędzy Polską i ZSRR w sprawie przebiegu granicy państwowej z 1947 i 1951 r.

Ze strony polskiej w pracach komisji brali udział przedstawiciele Wojskowego Instytutu Geograficznego (jego szef płk Teodor Naumienko był zastępca przewodniczącego Komisji) oraz Głównego Urzędu Pomiaru Kraju, przywołanych jest wiele nazwisk powojennych geodetów i kartografów.

Autor publikacji jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym PWSZ w Chełmie, a równocześnie docentem w Katedrze Stosunków Międzynarodowych na Wschodnioeuropejskim Uniwersytecie Narodowym im. Łesi Ukrainki w Łucku oraz członkiem wielu towarzystw naukowych w kraju i za granicą. Jest specjalistą w zakresie historii regionu nadbużańskiego, stosunków polsko-radzieckich w latach 1944-1952 oraz współpracy polsko-ukraińskiej.

Eugeniusz Sobczyński