Założenia do ustawy o biegłych bez specyfiki geodezyjnej

We wtorek (18 marca) rząd przyjął założenia do projektu ustawy o biegłych sądowych przedłożone przez ministra sprawiedliwości. Ustawa miałaby wejść w życie w III kwartale br.

Projektowane rozwiązania stanowią próbę uregulowania w jednej ustawie kwestii funkcjonowania biegłych sądowych (w tym tzw. biegłych instytucjonalnych) z wyjątkiem zagadnień związanych z ich wynagrodzeniami oraz kosztami ekspertyz. Przepisy będą obejmować uregulowanie statusu biegłych sądowych, określenie warunków nabywania, zawieszania i utraty prawa do wykonywania czynności biegłego, a także trybu nabywania i utraty statusu przez instytucje specjalistyczne, uprawnione do wydawania opinii.

Określony zostanie status biegłych sądowych. W jego zakresie przewiduje się przyznanie ochrony prawnej, jaka przysługuje funkcjonariuszom publicznym. Ochrona ta będzie przysługiwała biegłemu wyłącznie przy wykonywaniu czynności związanych z wydaniem opinii i będzie obejmowała działania związane z realizacją zlecenia organu procesowego.

Projekt zakłada przyznanie prawa posługiwania się tytułem „biegłego sądowego” jedynie osobom wpisanym na listę biegłych sądowych. Posługiwanie się nim będzie dopuszczalne wyłącznie przy wykonywaniu czynności na zlecenie uprawnionego podmiotu oraz w związku z podawaniem informacji o jego posiadaniu do informacji publicznej (np. na stronach internetowych, w notach biograficznych, życiorysach).

Według założeń biegłym będzie mogła zostać osoba:
• posiadająca obywatelstwo polskie lub jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej,
• posiadająca znajomość języka polskiego w zakresie niezbędnym do pełnienia funkcji biegłego,
• posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych,
• posiadająca teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne (łącznie),
• posiadająca trzyletnie doświadczenie w dziedzinie, w jakiej ma zostać ustanowiona biegłym, oraz brak orzeczonego zakazu wykonywania zawodu w tej dziedzinie,
• niekarana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,
• dająca rękojmię należytego wykonywania funkcji biegłego.

Biegłych – jak dotąd – będzie ustanawiał prezes sądu okręgowego w drodze decyzji administracyjnej na 5 lat z możliwością ponownego ustanowienia po jej upływie. Biegły będzie powoływany przy jednym sądzie okręgowym i ustanawiany dla poszczególnych gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła oraz innych dziedzin.
Kandydaci na biegłych sądowych zostaną zobligowani do przedstawienia prezesowi sądu okręgowego opinii właściwych organów samorządu zawodowego (tak ustawowego, jak i dobrowolnego), stowarzyszeń zrzeszających osoby wykonujące określony zawód bądź działalność oraz zakładu pracy, w którym kandydat jest zatrudniony.

Prezesi sądów okręgowych będą uprawnieni do powoływania komisji (bądź indywidualnych ekspertów) w celu zaopiniowania przygotowania zawodowego kandydata na biegłego. Możliwość zastosowania tego trybu byłaby uwarunkowana brakiem podmiotów władnych wydać opinię, brakiem możliwości bądź odmową jej sporządzenia z jakichkolwiek przyczyn, ewentualnie także samą treścią opinii, która w ocenie prezesa sądu okręgowego nie rozstrzygałaby wątpliwości co do kwalifikacji osoby ubiegającej się o ustanowienie biegłym. Komisja składałaby się z uznanych specjalistów z dziedziny będącej przedmiotem specjalności opiniowanego biegłego.

Projektowana ustawa pozostawia możliwość powoływania do wydawania opinii tzw. biegłych ad hoc, czyli osób posiadających wiedzę specjalistyczną, ale nieustanowionych biegłymi sądowymi i niewpisanych na prowadzone przez prezesów listy. Zlecenie takim osobom sporządzenia opinii będzie dopuszczalne, gdy powołanie biegłych z listy będzie niemożliwe bądź utrudnione (np. na listach nie będzie specjalistów z określonej dziedziny) czy też z uwagi na obciążenie pracą nie będą oni w stanie sporządzić opinii w rozsądnym terminie.

Wprowadzone mają być dwie kategorie instytucji specjalistycznych (podmiotów innych niż osoby fizyczne), które będą mogły wydawać opinie na potrzeby wymiaru sprawiedliwości. Pierwsza z nich będzie obejmować podmioty wskazane zbiorczo (m.in. zakłady medycyny sądowej uczelni medycznych, policyjne laboratoria kryminalistyczne, instytuty badawcze, rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne), które byłyby uprawnione do sporządzania ekspertyz bez konieczności ubiegania się o wpis na listę. Drugą kategorię będą stanowić jednostki organizacyjne działające w dowolnej formie (osoby prawne bądź jednostki nieposiadające osobowości prawnej), względem których zostaną ustanowione wymogi warunkujące wpis na listę instytucji uprawnionych do opiniowania.

W projekcie znalazły się też zapisy zobowiązujące sądy i prokuratury do zawiadamiania prezesa sądu o każdym rażącym uchybieniu w sztuce przez biegłego. Do obligatoryjnego skreślenia z listy dojdzie jeśli biegły przestanie spełniać warunki niezbędne do pełnienia funkcji albo zostanie stwierdzone, że – wbrew temu, co oświadczył – nigdy ich nie posiadał. Podstawą do usunięcia nazwiska biegłego z listy będzie także nienależyte lub niestaranne wykonywanie przez niego obowiązków.

Dotychczasowi biegli mają utrzymać swój status do końca kadencji, potem będą musieli spełnić wymagania określone w ustawie. Wprowadzony zostanie obowiązek ukończenia przez biegłego szkolenia z zakresu przepisów dotyczących statusu biegłego, jego praw i obowiązków w procesie oraz zasad przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. Szkolenia biegłych będą organizowane przez prezesów sądów okręgowych.

Niestety, założenia nie uwzględniają specyfiki obsługi geodezyjnej sądów, o co apelował Bogdan Grzechnik (GEODETA 3/2014 „Biegli sądowi na start!”). A jedyną instytucją reprezentującą geodetów, której przekazano projekt do konsultacji, było Stowarzyszenie Biegłych Sądowych z Zakresu Geodezji z siedzibą w Krakowie wpisane do rejestru stowarzyszeń 6 marca 2013 r.

AW