Lem wystartował

Dziś rano (21 listopada o 8:10 polskiego czasu) z rosyjskiej bazy Jasny na południowym Uralu z powodzeniem wystrzelono pierwszego polskiego satelitę naukowego BRITE-PL Lem.

Satelita Lem został zmontowany w laboratoriach Centrum Badań Kosmicznych PAN. Jego budowa trwała kilkanaście miesięcy i została ukończona w grudniu 2011 r. Przez prawie dwa następne lata satelita przechowywany był w czystym pomieszczeniu w ściśle kontrolowanych warunkach (w tzw. clean-roomie) i oczekiwał na okazję do startu. Przez cały ten czas regularnie pracował i był poddawany testom funkcjonalnym. Na potrzeby obsługi misji zbudowano i uruchomiono także dedykowaną stację naziemną znajdującą się w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie.

Satelita Lem jest trzecim aparatem umieszczonym na orbicie, z grupy sześciu podobnych tworzących konstelację BRITE. Celem naukowym Lema jest prowadzenie precyzyjnych pomiarów fotometrycznych najjaśniejszych gwiazd zmiennych nieba w ciągu najbliższych kilku lat. Badania pulsacji gwiazd zmiennych są bardzo ważne, gdyż dostarczają kluczowych informacji o budowie wewnętrznej gwiazd, nie da się ich jednak precyzyjnie prowadzić z Ziemi. Główną przeszkodę stanowi atmosfera, która ciągle faluje i tym samym wywołuje zakłócenia. Obserwacje prowadzone z orbity pozwalają natomiast uzyskać dokładność pomiaru nawet o kilka rzędów wielkości większą, niż pomiary realizowane z Ziemi.

Uwagę naukowców zwraca mechanizm konwekcji, czyli transportu energii, który jest szczególnie istotny w najgorętszych gwiazdach. – Mimo że jest to ważny w przyrodzie mechanizm i znany fizykom od ponad 100 lat, jednak do tej pory nie mamy jego precyzyjnego matematycznego opisu, nasze badania mogą to zmienić – twierdzi prof. Aleksander Schwarzenberg-Czerny.

Zaletą satelity Lem jest stosunkowo niewielka wielkość i waga. Jest to ważący zaledwie 7 kg sześcian o boku 20 cm. Dla osiągnięcia prawidłowych wyników pomiarów istotne jest zachowanie bardzo wysokiej precyzji (w trzech osiach) przy stabilizacji satelity na orbicie. Rozwiązania zastosowane w BRITE, pomimo prostej konstrukcji nanosatelity, taką precyzję zapewniają. Zainstalowana na satelicie szerokokątna kamera otrzyma niezakłócone wpływem atmosfery zdjęcia wielu gwiazd.

Należy wspomnieć, iż czwartym satelitą konstelacji BRITE będzie niemal bliźniaczy do Lema satelita Heweliusz, który już w grudniu tego roku zostanie umieszczony na orbicie Ziemi przez chińską rakietę „Długi Marsz”. Podobnie jak Lem, również Heweliusz został zbudowany i przetestowany przez CBK PAN.

Cały projekt aparaturowy BRITE-PL jest finansowany poprzez FNiTP na podstawie decyzji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z grudnia 2009 r. Badania naukowe związane z misją BRITE-PL będą finansowane m.in. poprzez grant Narodowego Centrum Nauki na podstawie umowy z grudnia 2011 r.

Dodajmy, że o ile Lem jest określany jako pierwszy polski naukowy satelita, to pierwszym w ogóle krajowym aparatem kosmicznym był zbudowany na Politechnice Warszawskiej PW-Sat. Wystrzelono go w lutym 2012 r. z centrum kosmicznego w Gujanie Francuskiej. Celem misji było przetestowanie systemu mającego zagwarantować kontrolowaną deorbitację satelity.

Źródło: CBK PAN, JK