GUGiK wydał tyflologiczny atlas świata

Główny Urząd Geodezji i Kartografii zorganizował wczoraj (18 października) konferencję prasową i seminarium promujące swoje najnowsze wydawnictwo przeznaczone dla osób niewidomych i słabowidzących. Po geograficznych atlasach Polski (2004 r.) i Europy (2006 r.) „Atlas Świata dla osób niewidomych i słabowidzących” jest trzecim wydawnictwem atlasowym przeznaczonym zarówno dla uczniów szkół na poziomie gimnazjalnym i wyższym, jak i osób dorosłych.

– Jest to dobry moment, żeby podziękować wszystkim, którzy pracowali przez blisko 5 lat nad wydaniem tego atlasu – mówił wczoraj główny geodeta kraju Kazimierz Bujakowski. – Współpraca Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii z Polskim Związkiem Niewidomych ma już blisko 30-letnią tradycję. Na początku były to pojedyncze arkusze map wydawane w specjalnej technice. Potem tworzyły się serie wydawnicze, które przekształcały się w atlasy czyli formę bardziej zorganizowaną i tematycznie uporządkowaną. Mam nadzieję, że w przyszłości również będziemy mogli, wykorzystując wiedzę kartograficzną i geodezyjną, służyć środowisku osób niewidzących i niedowidzących – dodał GGK.

– By tyflomapa była dopasowana do zdolności percepcyjnych osoby niewidomej czy słabowidzącej, przy jej projektowaniu musi pracować zespół fachowców złożony nie tylko ze specjalistów kartografów, ale też specjalista ds. reprodukcji, tyflopedagog, tyflografik, a co najważniejsze osoby niewidome, które mogą ocenić czytelność opracowania – przekonywała przewodnicząca powołanego przez GGK zespołu konsultacyjnego ds. opracowania atlasu świata Katarzyna Przyszewska z GUGiK (fot. obok). 15-osobowy zespół m.in. opiniował treść merytoryczną map i ich formę graficzną, uzgadniał stosowanie znaków umownych, zatwierdzał skróty brajlowskie oraz wielkość i krój pisma.

Atlas świata składa się z 38 plansz mapowych przechowywanych w dwóch teczkach w podstawowym formacie A3 (niektóre 2xA3). Tom I obejmuje 23 mapy w skali 1:90 000 000 o tematyce przyrodniczej i społeczno-gospodarczej. Z kolei tom II zawiera 15 map przedstawiających rzeźbę terenu oraz podział polityczny kontynentów; zastosowano tu skale od 1:10 000 000 do 1:40 000 000.
Atlas został przygotowany w technice reliefowej z zastosowaniem kolorowego poddruku. W odróżnieniu od poprzednich metod umożliwia ona nakładanie pisma Braille’a na tradycyjne opisy czytane przez osoby słabowidzące. Technologia ta pozwala na oszczędność miejsca, co jest niesłychanie ważne szczególnie na mapach świata, gdzie na małej powierzchni, trzeba przedstawić i opisać wiele zjawisk.
Publikacja jest zaopatrzona w załącznik zawierający opisy treści map i metodykę ich czytania. Stosowaną dawniej formę książkowego załącznika w piśmie Braille’a zastąpiono plikami elektronicznymi na CD w wersji tekstowej i dźwiękowej.

Do map atlasu przedstawiających ujęcie globalne wykorzystano odwzorowanie Służby Topograficznej Wojska Polskiego. Odwzorowanie daje niewielkie zniekształcenia pól powierzchni i odległości, z jednoczesnym „rozluźnieniem” obszarów w średnich szerokościach geograficznych – gdzie występuje najwięcej zjawisk, a ich prezentacja jest najtrudniejsza. W celu ułatwienia odbioru mapy odbiorcom Atlasu uproszczono obraz biegunów z łuków do linii prostej. Do map przeglądu regionalnego zastosowano odwzorowanie wiernopolowe Lamberta.
W druku wypukłym siatka kartograficzna została uproszczona ze względu na konieczność przystosowania ilości elementów wypukłych mapy do percepcji osób niewidomych. Zamieszczono i opisano główne elementy siatki kartograficznej tj. równik, zwrotniki, koła podbiegunowe oraz południk 0° i 180°.

Powyżej jedna z plansz atlasu, na której prezentowana jest siatka kartograficzna, plansza składa się z dwóch elementów nałożonych na siebie: warstwy druku kolorowego dostosowanej do percepcji osoby niedowidzącej (na górze) oraz warstwy reliefu czyli rodzaju płaskorzeźby, którą wyczuwa palcami osoba niewidoma (na dole); warstwa reliefu zawiera wypukłe elementy mapy oraz opisy w języku Braille'a

– Nakład 500 egzemplarzy, w jakim wydrukowano atlas, jest odpowiedzią na potrzeby, które zostały zgłoszone przez środowisko osób niewidomych i słabowidzących. Jest on bowiem adresowany przede wszystkim do szkół, które kształcą takie osoby, oraz bibliotek – przekonywał główny geodeta kraju Kazimierz Bujakowski. Uwarunkowania formalne nie upoważniają urzędu do prowadzenia sprzedaży. Może mieć miejsce tylko bezpłatna dystrybucja. Problem tkwi też w tym, że koszt wydania takiego atlasu jest wielokrotnie wyższy niż atlasu dla osób widzących; całkowity dla tej publikacji wynosi 579 tys. zł (w tym sam druk to ok. 364 tys. zł), a zatem dla jednego atlasu to jest 1158 zł.

GGK spytany o wizję kolejnych prac GUGiK na rzecz środowiska niewidomych i słabowidzących stwierdził, że publikacja trzech atlasów zamyka pewien cykl prac, ale równocześnie podkreślił, że GUGiK jest otwarty na propozycje dalszej współpracy. Przekonywał, że są już pewne pomysły (np. stworzenia globusów). Zastrzegł jednak, że może się to odbywać na miarę możliwości finansowych urzędu. Natomiast uczestnicy spotkania zwrócili uwagę na możliwość sięgnięcia po środki unijne. – Jeśli ze strony PZN będzie inicjatywa, deklaruję, że się w to włączymy – powiedział Kazimierz Bujakowski. – Może to też jest pomysł na finansowanie z budżetu unijnego na lata 2014-20 i przygotowanie większego, poważniejszego projektu, który mógłby być realizowany w kolejnych latach – dodał GGK.

Podczas spotkania GGK wręczył egzemplarze autorskie twórcom atlasu (na fot. poniżej Józef Mendruń z PZN, wiceprzewodniczący zespołu konsultacyjnego). Atlasy otrzymali też: Elżbieta Oleksiak, która na spotkaniu reprezentowała zarząd Polskiego Związku Niewidomych, przedstawiciele okręgów PZN, ośrodków szkolno-wychowawczych dla osób niewidomych i niedowidzących oraz bibliotek.

Anna Wardziak