Wracamy do cieniowania?

Metodologiczne i technologiczne aspekty prezentacji rzeźby terenu na mapach topograficznych nowej generacji były tematem seminarium zorganizowanego 5 października przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii.

Obrady otworzył główny geodeta kraju Kazimierz Bujakowski, który przedstawił szerszy kontekst, w jakim są podejmowane działania GUGiK związane z prezentacją rzeźby terenu w opracowaniach kartograficznych (na mapach topograficznych i ogólnogeograficznych). Przypomniał, że trwają realizowane przez GUGiK od kilku lat duże projekty finansowane ze środków Unii Europejskiej, w tym Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami (ISOK). W ramach tego projektu wykonywane jest skanowanie laserowe blisko 2/3 powierzchni kraju (zakończenie zbierania danych dla 190 tys. km kw. przewidziane jest na I połowę 2013 r., a dla zamówień uzupełniających obejmujących 15 tys. km kw. – koniec 2013 r.). Pozyskane dane pozwolą zbudować Numeryczny Model Terenu o dokładności 10-15 cm.

W efekcie skaningu laserowego (z perspektywą poszerzenia obszaru opracowania), a także mając na uwadze równoległe powstanie Georeferencyjnej Bazy Danych Obiektów Topograficznych (termin zakończenia prac: również koniec 2013 r.), będziemy dysponowali zbiorem danych wysokiej jakości otwierającym zupełnie nowe możliwości wykorzystania w wielu różnych dziedzinach, w tym do prezentacji rzeźby terenu. – Tak dokładnego modelu terenu oraz modelu pokrycia terenu dotąd nie mieliśmy. Jest to nowe wyzwanie, przed którym stoimy – dodał GGK.

Prowadzący spotkanie dyrektor departamentu Geodezji, Kartografii i Systemów Informacji Geograficznej GUGiK Jerzy Zieliński przypomniał, że pół roku temu GUGiK ogłosił zamówienie na opracowanie metodologii reprezentacji rzeźby terenu na mapach topograficznych i ogólnogeograficznych (ciąg skalowy od 1:10 000 do 1:1 000 000). – W wyniku tych prac powstał bogaty materiał, który pozwala na przygotowanie całej linii technologicznej do opracowania nowej mapy topograficznej – podkreślił dyrektor Zieliński.

O metodach prezentacji rzeźby terenu mówili przedstawiciele uczelni wyższych. Dr hab. Robert Olszewski (fot. obok) z Politechniki Warszawskiej przedstawił opracowaną w ramach realizacji zamówienia GUGiK w Zakładzie Kartografii PW metodologię tworzenia reprezentacji rzeźby terenu w BDOT oraz jej przedstawienia na mapach topograficznych nowej generacji. W swoim wystąpieniu zwrócił jednak uwagę na to, że szata graficzna nie zdoła zatuszować źle skonstruowanej bazy danych. Jego zdaniem przede wszystkim musi być zdrowa struktura bazy danych. Sposób wizualizacji danych (np. cieniowanie) podkreśli jedynie jej zalety. Dr Olszewski przywołał też prof. Eduarda Imhofa – ikonę w zakresie prezentacji rzeźby terenu na mapach. – Metodyka do dziś się nie zmieniła. Zmieniły się tylko technologie. Cieniowanie, którego stosowanie kiedyś było zbyt kosztowne, dziś jest możliwe – mówi Robert Olszewski.

Dr hab. Zenon Kozieł (UMK w Toruniu) zajął się z kolei sposobami przedstawienia rzeźby terenu we współczesnych przekazach kartograficznych, a dr Jan Krupski (Uniwersytet Wrocławski) omówił wybrane problemy kartograficznej redakcji ukształtowania terenu. Niejednokrotnie w wystąpieniach prelegentów przywoływano nazwisko prof. Władysława Pawlaka, który jest mistrzem, jeśli chodzi o cieniowanie, i który od lat dostrzegał potrzebę wprowadzenia go na mapach.

Podczas drugiej części seminarium przedstawione zostały szczegółowo efekty badań wykonanych w ramach zamówienia GUGiK. Przeprowadzono porównanie danych pochodzących z opracowań fotogrametrycznych realizowanych w ramach projektów LPIS oraz danych skaningu laserowego realizowanych w ramach ISOK. Zdaniem Krzysztofa Bakuły (PW) dane z obu projektów są wystarczającym źródłem, żeby wykorzystać je przy tworzeniu map topograficznych nowej generacji, przy czym szczególnie dla terenów leśnych rekomendowane jest wykorzystanie danych ISOK. Młody, dynamiczny Zespół Zakładu Kartografii Politechniki Warszawskiej (w składzie: Anna Fiedukowicz, Agata Pillich-Kolipińska, dr Andrzej Głażewski i dr Paweł Kowalski) omówił dobór algorytmów i parametrów procesu generalizacji kartograficznej topograficznej treści sytuacyjnej i wysokościowej oraz redakcję arkusza mapy topograficznej nowej generacji w trzech skalach: 1:10 000, 1:25 000 i 1:50 000 (przykłady na ilustracjach poniżej). Opracowanie to zostało wykonane wspólnie z zespołem GUGiK przy wsparciu merytorycznym dr. hab. Wiesława Ostrowskiego (Uniwersytet Warszawski). Przedstawiono także analizę rzeźby terenu Polski mającą na celu określenie obszarów, dla których na mapach topograficznych wskazana byłaby prezentacja rzeźby w postaci poziomic wraz z cieniowaniem (Natalia Kolecka, SmallGIS, UJ).

Anna Wardziak