Polska mapa szkockim zabytkiem

Nietypowa, bo skalna, mapa Szkocji opracowana przez polskich żołnierzy i kartografów uzyskała status zabytku chronionego, tzw. b-listed, a także doczeka się renowacji.

fot. Wikipedia/Kim Traynor

– Ta nadzwyczajna mapa Szkocji przypomina o poświęceniu naszych polskich sojuszników i jestem zachwycona, że dzięki wpisaniu jej na listę zabytków będzie teraz chroniona dla przyszłych pokoleń. Mam także nadzieję, że podwyższenie rangi tego obiektu przyciągnie większą liczbę zwiedzających, na którą mapa ta w pełni zasługuje – powiedziała stacji BBC Fiona Hyslop, szkocka sekretarz kultury.

W położonej 30 km od Edynburga posiadłości mieściło się dowództwo 1. Dywizji Pancernej (DP) dowodzonej przez generała Maczka. Mapa obszaru Szkocji skonstruowana na zamkowym dziedzińcu została przygotowana na wypadek niemieckiego ataku – miała służyć jako plansza do odwzorowania sytuacji na froncie. Po II wojnie światowej stała się swoistym pomnikiem stacjonujących tu polskich oddziałów.

Po zakończeniu działań wojennych w zamku mieścił się hotel, przejęty w latach 70. przez Jana Tomasika, który był także weteranem 1. DP. W owym czasie Stanisław Maczek przebywał na emigracji w Edynburgu. Pojawiła się inicjatywa, aby nadać nowy kształt makiecie usypanej podczas wojny. W 1975 r. pod kierunkiem młodego geografa z Uniwersytetu Jagiellońskiego Kazimierza Trafasa powstała mająca wymiary 50 na 60 metrów trójwymiarowa mapa z pieczołowicie odwzorowaną rzeźbą terenu. Wodę w przedstawionych na niej rzekach i jeziorach zapewniał system pomp połączonych z pobliskim strumieniem. Do dziś jest to największa tego typu konstrukcja w Wielkiej Brytanii.

Generał Maczek, który zmarł w 1994 roku, miał okazję zobaczyć ukończone dzieło. Jednak z czasem posiadłość zmieniła właściciela, a makieta zaczęła niszczeć. Starania, by mapę objąć ochroną i odrestaurować, rozpoczęto w kwietniu 2010 roku, gdy grupa wolontariuszy założyła trust „Mapa Scotland”. Prace renowacyjne będą sfinansowane ze środków Lottery Fund, czyli brytyjskiej narodowej loterii.

Mapa z lotu ptaka

Źródło: BBC, JK