Urodził się 28 stycznia 1611 roku w Gdańsku w zamożnej rodzinie browarnika o nazwisku Hewelke (Heweliusz posługiwał się zlatynizowaną wersją swego nazwiska). W 1618 roku rozpoczął naukę w Gimnazjum Akademickim. Jednym z jego nauczycieli był Piotr Krüger, znany gdański matematyk i astronom, który dostrzegł u niego talent do nauk ścisłych oraz zdolności artystyczne. W 1630 roku Heweliusz rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Lejdzie (Holandia). Rok później udał się w podróż do Anglii i Francji, gdzie poznał sławy ówczesnej nauki. W 1634 roku wrócił do Gdańska i na życzenie ojca zajął się prowadzeniem browaru, jednocześnie studiując prawa miejskie. Katarzyna Rebeschke, którą poślubił w 1635 roku, wniosła w posagu poza kamienicami także browar. Przyszły astronom rok później wstąpił do cechu browarników, a w 1643 roku został jego starszym cechowym. Udzielał się też w sprawach miejskich, w 1641 roku został ławnikiem dzielnicy Stare Miasto. Cały czas utrzymywał jednak kontakty z Piotrem Krügerem. Gdy ten umarł (1639 roku), Heweliusz, za jego wcześniejszą namową, poświęcił się astronomii, chociaż nie kończył w tym kierunku żadnych studiów. W 1640 roku na dachu własnego domu zbudował taras, na którym ulokował obserwatorium astronomicznego i zaczął kompletowanie wyposażenia. Miejsce to nazwał Stellaburgum (Gwiazdogród). Obserwacje Księżyca ujął w wydanej w 1647 roku pracy pt. „Selenographia sive Lunae descriptio...” (Selenografia, czyli opis Księżyca...), która przyniosła mu rozgłos w Europie. Zawarte w niej mapy Księżyca były przez następne stulecie uważane za najwierniejsze. W 1650 roku Heweliusz wszedł do Rady Miasta Gdańska, w tym samym roku zbudował także nowe obserwatorium mieszczące się na dachach należących do niego trzech sąsiednich kamienic przy ulicy Korzennej. Instrumenty astronomiczne, które do tej pory budował głównie z drewna zastąpił całkowicie metalowymi konstrukcjami. W kompletowaniu wyposażenia pomagał mu Tytus Liwiusz Burattini - znany wówczas astronom, geograf i dyplomata oraz Pierre Des Noyers - sekretarz królowej francuskiej Ludwiki Marii Gonzagi. Prowadzenie obserwacji było jednak zajęciem kosztownym, nawet dla zamożnego Heweliusza, stąd jego stałe starania o mecenat, najpierw u króla Władysława IV, a po jego śmierci u Jana Kazimierza, który nawet odwiedził jego obserwatorium. Przyniosły one niewielki skutek, wymierna pomoc nadeszła z Francji, kiedy Ludwik XIV w ramach wspierania naukowców i artystów przyznał Heweliuszowi 1200 dukatów rocznej pensji (wypłacanej w latach 1663-72). Zainteresowania astronomiczne Heweliusza koncentrowały się na obserwacjach gwiazd (by wyeliminować błędy znalezione w katalogu Tycho Brahe), planet (obserwował księżyce Jowisza i Saturna), Słońca oraz komet (odkrył ich 9). Swoje doświadczenia zawarł w kolejnych dziełach - „Prodromus cometicus” (Wysłannik kometarny) 1665; „Cometographia” 1668; „Machinae coelestis...” 1672 cz. 1, w 1679 cz. 2., w których opisuje historię astronomii, swe obserwatorium i publikuje wyniki obserwacji. Zbudował największy w owym czasie teleskop (50 m długości), który postawił pod Gdańskiem. Jan Heweliusz posiadał rozległe kontakty, korespondował z wieloma sławami epoki, toczył spory naukowe (z Johnem Flamsteeem i Robertem Hookem), a swoje prace wysyłał na dwory królewskie w wielu krajach Europy. W 1664 roku został członkiem naukowego Towarzystwa Królewskiego w Londynie. Wiele z instrumentów skonstruował sam, wyróżniały się one precyzją oraz - podobnie jak u Brahego - wielkością; szlifował soczewki do swych licznych lunet, a najdłuższa z nich miała 17 metrów długości. Działalność naukową gdańskiego astronoma docenił Jan III Sobieski, który w 1677 roku przyznał mu pensję (1000 florenów rocznie), a należący do Heweliuszów browar zwolnił z płacenia podatków. W 1679 roku kamienice, w których mieściło się obserwatorium, doszczętnie spłonęły. Astronom stracił instrumentarium i wiele ze swoich prac. Z finansową pomocą uzyskaną od króla Sobieskiego i Ludwika XIV oraz materialną od przyjaciół zdołał je w części odbudować (w innym miejscu). Dwa ostatnie dzieła Heweliusza „Prodromus Astronomiae cum catalogo...” (Zwiastun astronomii z katalogiem 1564 gwiazd) i „Firmamentum Sobiescianum sive Uranographia...” (Firmament Sobieskiego, czyli Uranografia...) ukazały się w 1690 roku już po jego śmierci. W Uranografii zamieścił atlas 54 gwiazdozbiorów, w tym 12 po raz pierwszy pokazanych (m.in. Tarcza Sobieskiego - gwiazdozbiór na płd. półkuli nieba). Heweliusz przez blisko10 lat prowadził także pomiary współrzędnych geograficznych różnych miejsc na terenie Polski oraz zajmował się badaniem deklinacji magnetycznej (1648-82). Dwa lata przed Christianem Huygensem wykorzystał wahadło do odmierzania czasu. Na podstawie własnych obserwacji wyznaczył okres obrotu Słońca o wiele precyzyjniej, niż czyniono to wcześniej. Wydał 20 obszernych dzieł i opublikował kilkanaście artykułów; wszystkie cechuje staranne wydanie i wysoki kunszt pracujących nad nimi rytowników. Największe znaczenie przypisuje się dokonaniom Heweliusza na polu obserwacji i budowy instrumentów, mniejsze jego teoriom związanym z samą naturą ciał niebieskich. Zmarł 28 stycznia 1687 roku w Gdańsku. Oprac. JP