Królewski historiograf, duchowny, a jednocześnie najwybitniejszy polski kartograf XVI wieku i autor pierwszych wydanych w Polsce map; zwany ojcem polskiej kartografii.
Wywodził się z rodziny magnackiej herbu Nieczuja. Po ukończeniu nauki w Przemyślu wstąpił w 1493 r. na Akademię Krakowską; uczestniczył m.in. w wykładach z astronomii razem z Mikołajem Kopernikiem. Potem, podobnie jak znany astronom, wyjechał na studia do Bolonii, gdzie w 1505 r. uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego.
Wapowski współpracował w Rzymie z zakonnikiem celestynianów Markiem de Benevento przy wydaniu krytycznym „Geografii” Ptolemeusza, pomagając w opracowaniu map Europy Środkowej. Dzięki temu mapy Benevento były pierwszymi w Europie, na których tak precyzyjnie oznaczono położenie geograficzne ziem polskich.
Do kraju powrócił w 1515 roku. Został sekretarzem i kronikarzem króla Zygmunta Starego. Ponadto jako duchowny pełnił funkcje kanonika wiślickiego, potem kantora (muzyka kierującego chórem) i kanonika krakowskiego. Kontynuując dzieło Jana Długosza, napisał kronikę państwa polskiego od jego początków aż po rok 1535. Najstarsza jej część zaginęła; zachowały się „Dzieje Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego od roku 1380 do 1535”. Kronika Wapowskiego, choć nie dorównuje poziomem dziełu poprzednika, wyróżnia się stylem pisarskim i dbałością o szczegółowe umiejscowienie wydarzeń.
Jednocześnie Wapowski cały czas zbierał materiały do opracowań kartograficznych. W 1526 roku ukazały się bardzo dokładne jak na ówczesne warunki mapy: Europy wschodniej „Tabula Sarmatiae” (w skali 1:2 900 000) oraz obejmująca tereny Polski i zachodniej części Litwy „Mappa in qua illustrantur ditiones Regni Poloniae ac Magni Ducatus Lithuaniae pars” w skali 1:1 000 000 (fragment na fot.). Opracowania te miały naniesioną siatkę geograficzną, wiele pokazanych na nich miejscowości było dokładnie zlokalizowanych dzięki wykorzystaniu pomiarów astronomicznych Kopernika i innych astronomów. Mapa została wykonana w Krakowie techniką drzeworytu przez tamtejszego sztycharza Floriana Unglera. Z dzieła Wapowskiego korzystali m.in. Wacław Grodecki i Gerard Merkator. Niestety niemal cały nakład spłonął w pożarze drukarni. Kilka zachowanych egzemplarzy stało się źródłem wiedzy kartograficznej aż po XVIII w.
Bernard Wapowski zmarł w 1535 roku. Pozostało niewiele dokumentów mówiących o jego życiu i działalności. Prawdopodobnie został pochowany w katedrze wawelskiej, lecz nie wiadomo dokładnie, w którym miejscu.
Oprac. BS, maj 2011 r.
Wykorzystano: Monika Szabłowska−Zaremba, „Ojciec polskiej kartografii”, Forum Akademickie 2/200; . S. Chmielewski, „Mapa Wapowskiego”, Mówią Wieki, 1967, Nr 8.
|
