Ciekawe Tematyarchiwum Geodetywiadomościnewsletterkontaktreklama
Najnowsze wydarzenia z dziedziny geodezji, nawigacji satelitarnej, GIS, katastru, teledetekcji, kartografii. Nowości rynkowe, technologiczne, prawne, wydawnicze. Konferencje, targi, administracja.
publikacje
blog

Archiwum GEODETY

Internetowe Archiwum GEODETY jest ogólnodostępne i zawiera:
• wszystkie artykuły zamieszczone w miesięczniku GEODETA w latach 1995–2023 w postaci osobnych plików PDF;
• wszystkie wydania miesięcznika GEODETA z lat 1995–2023 w postaci plików PDF.
Pliki można ściągać do wykorzystania na własne potrzeby. Copyright GEODETA Sp. z o.o. i następcy prawni. Wszystkie prawa zastrzeżone łącznie z tłumaczeniami na języki obce.

W przypadku problemów z dostępem do internetowego Archiwum GEODETY prosimy o kontakt mailowy (geoforum@geoforum.pl)


1995•1996•1997•1998•1999•2000•2001
2002•2003•2004•2005•2006•2007•2008
2009•2010•2011•2012•2013•2014•2015
2016•2017•2018•2019•2020•2021•2022
2023
| Wrzesień 2017, Nr 9 (268) |


• Na progu nowej ery, czyli geodezja i kartografia wobec wyzwań Linked Open Data oraz internetu 3.0 • Z okazji 25-lecia istnienia Polskiej Geodezji Komercyjnej rozmawiamy z jej prezesem Waldemarem Klockiem • GUGiK zapowiada: Cała Polska w 3D – w ramach projektu CAPAP ma powstać 15 mln modeli 3D budynków • Powstanie ...

powrót

Henryk Bartoszewicz

Tor wodny i granica

Wisła – przyjazna i groźna. Obraz kartograficzny rzeki w XVI-XVIII wieku, część II. Liczne kartografika ilustrują dążenie do poprawy żeglowności Wisły i jej dopływów oraz budowy połączeń wodnych. Przypominamy je z okazji ogłoszonego przez Sejm RP Roku Rzeki Wisły.

1a. Fragment mapy hydrograficznej Polski, 1785 r. (kopia koniec XVIII w.), Karol Perthées (autor oryginału)
1a. Fragment mapy hydrograficznej Polski, 1785 r. (kopia koniec XVIII w.), Karol Perthées (autor oryginału)
Ogólny obraz kartograficzny Rzeczypospolitej opracowany przez Wapowskiego i Grodeckiego, w tym obraz sieci rzecznej (GEODETA 8/2017), przetrwał do połowy XVIII w. Jego uszczegółowienie i poprawę dokładności przedstawienia przyniosły dopiero mapy XVIII-wieczne, zwłaszcza prace kartografa królewskiego Hermanna Karola de Perthéesa (1740-1815). Najpierw była to Polonia secundum legitimas proiections stereographicae regulas et luxta recetissimas obervationis adhibitis w skali około 1:1 000 000, a następnie mapy województw w skali około 1:225 000. Ważną pracą Perthéesa w dziedzinie kartowania zasobów wodnych Polski była mapa hydrograficzna jej terytorium opracowana w 1785 r. w skali około 1:1 750 000. W Archiwum Głównym Akt Dawnych znajdują się dwie kopie tej mapy. Pierwszą z nich sporządził płk Charles Opper­man w rosyjskim Depo-Kart między 1796 a 1812 r. (AGAD, AK 127/Zb. SA 97). Druga została wykonana przez nieznanego autora w końcu XVIII lub na początku XIX w. (AGAD, Zb. Kart. 96-1/Zb. SA 96). Ponadto mapa hydrograficzna Polski na podstawie kopii została opub­likowana w 1809 r. w Paryżu staraniem generała Jana Komarzewskiego.

W drugiej połowie XVIII w. powstało także bogate polskie piśmiennictwo związane z uspławnianiem rzek. Wiązało się to przede wszystkim z dążeniem do poprawy poziomu gospodarczego kraju, bezpośrednio zaś z powierzeniem w 1764 r. nadzoru nad rzekami Komisji Skarbu Koronnego oraz z budową połączeń wodnych między dorzeczami Wisły, Dniepru i Niemna. Komisja Skarbu Koronnego w tym samym roku powołała Batalion Skarbowy nazywany także Korpusem Pontonierów, który faktycznie został zorganizowany w 1766 r. Korpus realizował prace związane z uspławnianiem i utrzymywaniem żeglownoś­ci rzek. Lustratorzy Skarbu Koronnego pod patronatem komisarza Tadeusza Czackiego wykonali z autopsji opisy rzek polskich. Materiał ten wykorzystał Perthées podczas sporządzania mapy hydrograficznej. Do prac Korpusu Pontonierów prawdopodobnie należy zaliczyć także opublikowaną w 1767 r. broszurę zatytułowaną Myśli o sposobach dania bezpiecznego i wygodnego spławu rzekom Polskim i Litewskim.

Najbardziej szczegółowymi kartografikami ziem polskich opracowanymi w latach 1783-1804 były wspomniane wyżej mapy województw w skali około 1:225 000 autorstwa Karola Perthéesa. Mapy te objęły prawie całe terytorium Korony bez województw sieradzkiego i gnieźnieńskiego. Przedstawiony na nich obraz kartograficzny sieci rzecznej jest o wiele dokładniejszy aniżeli na Polonii 1:1 000 000 tego samego autora czy opublikowanym w 1772 r. dziele Giovanniego Antonia Rizzi Zannoniego Carte de la Pologne w skali około 1:673 000. W porównaniu z mapą hydrograficzną Perthéesa jego mapy województw zawierają mniej błędów, a przedstawiona na nich sieć rzeczna jest dużo bogatsza, co wynika głównie ze skali. Poszczególne odcinki Wisły skartowano na mapach województw: mazowieckiego (1783), płockiego i ziemi dobrzyńskiej (1784), brzesko-kujawskiego i inowrocławskiego (1785), lubelskiego (1786), krakowskiego (1787), sandomierskiego (1788) oraz rawskiego (1792)...

Pełna treść artykułu we wrześniowym wydaniu GEODETY

powrót

dodaj komentarz

KOMENTARZE Komentarze są wyłącznie opiniami osób je zamieszczających i nie odzwierciedlają stanowiska redakcji Geoforum. Zabrania się zamieszczania linków i adresów stron internetowych, reklam oraz tekstów wulgarnych, oszczerczych, rasistowskich, szerzących nienawiść, zawierających groźby i innych, które mogą być sprzeczne z prawem. W przypadku niezachowania powyższych reguł oraz elementarnych zasad kultury wypowiedzi administrator zastrzega sobie prawo do kasowania całych wpisów. Użytkownik portalu Geoforum.pl ponosi wyłączną odpowiedzialność za zamieszczane przez siebie komentarze, w szczególności jest odpowiedzialny za ewentualne naruszenie praw lub dóbr osób trzecich oraz szkody wynikłe z tego tytułu.

ładowanie komentarzy

kalendarium imprez
filmy
Galileo pomaga stworzyć ekologiczne fajerwerki
czy wiesz, że...
© 2023 - 2024 Geo-System Sp. z o.o.

O nas

Geoforum.pl jest portalem internetowym i obszernym kompendium wiedzy na tematy związane z geodezją, kartografią, katastrem, GIS-em, fotogrametrią i teledetekcją, nawigacją satelitarną itp.

Historia

Portal Geoforum.pl został uruchomiony przez redakcję miesięcznika GEODETA w 2005 r. i był prowadzony do 2023 r. przez Geodeta Sp. z o.o.
Od 2 maja 2023 roku serwis prowadzony jest przez Geo-System Sp. z o.o.

Reklama

Zapraszamy do kontaktu na adres
redakcji:

Kontakt

Redaktor prowadzący:
Damian Czekaj
Sekretarz redakcji:
Oliwia Horbaczewska
prześlij newsa
facebook twitter linkedIn Instagram RSS