Skanowanie kompleksu klasztornego w Świętej Lipce

Inwentaryzacja sanktuarium

Firma Altus z Warszawy we współpracy z GeoFIX z Olsztyna wykonała skanowanie laserowe części Sanktuarium Matki Bożej w Świętej Lipce. Pozyskane dane posłużą do prac renowacyjnych i konserwatorskich.

Skanowanie laserowe 3D bardzo dobrze sprawdza się w inwentaryzacji obiektów zabytkowych. Technologia ta pozwala na uzyskanie w krótkim czasie ogromnej ilości informacji geometrycznych o mierzonej budowli, w tym o drobnych detalach. Ma to duże znaczenie w przypadku obiektów o nieregularnych kształtach, szczególnie wtedy, gdy zachodzi potrzeba zaprojektowania nowych elementów pasujących do już istniejących. Przykładem zastosowania tej technologii jest inwentaryzacja zabytkowego sanktuarium w Świętej Lipce w lutym 2018 r.

Obiekt kultu

Święta Lipka to zabytek o niezwykłej wartości, zaliczany do najwspanialszych przykładów późnego baroku w Polsce. Zespół architektoniczny tworzą kościół (wzniesiony z inicjatywy jezuitów w latach 1688-1693; fasada ukończona w 1730 r.), obiegające go z czterech stron jednokondygnacyjne krużganki (1694-1708) oraz skrzyd­ło domu klasztornego (1695-1698). Krużganki z kaplicami krytymi kopułami w narożach otwierają się szerokimi arkadami na dziedziniec. Wchodzi się na niego przez barokową bramę z kratą o roślinnych ornamentach. Kościół wraz z krużgankami dekorowany jest unikalnym w skali kraju malarstwem iluzyjnym.

Skanowanie w kaplicy narożnej sanktuarium

Przeszklone krużganki

Jednym z pierwszych zadań firm Altus i GeoFIX było skanowanie wnętrz krużganków, które okalają bazylikę. Pozys­kane w wyniku pomiarów dane zostały wykorzystane do zaprojektowania szyb o odpowiedniej geometrii łuków. Aby zabezpieczyć freski i rzeźby przed wpływem warunków atmosferycznych, a jednocześ­nie zachować zabytkowy charakter obiektu, zdecydowano się zabudować arkady szklanymi przegrodami.

W celu uniknięcia błędów będących wynikiem łączenia skanów każdą z 74 arkad pomierzono z osobnego stanowiska. Dane pozyskano z rozdzielczością 5 mm na 5 m. Na podstawie każdego skanu został opracowany przekrój pionowy łuku w miejscu projektowanej szklanej przegrody.

Elewacje i strych

Pomiarowi inwentaryzacyjnemu podlegały ponadto elewacje kościoła i domu zakonnego, a także ogrodzenie zewnętrzne. Na podstawie kolorowej chmury punktów uzyskano rzuty elewacji do dalszych prac projektowych i konserwatorskich. Wyniki skanowania pomogą m.in. w przygotowaniu projektu wymiany i renowacji stolarki okiennej. W uzupełnieniu realizowanych równocześnie pomiarów tachimetrycznych służących do aktualizacji mapy zasadniczej wykonano również skanowanie laserowe przyległych do kompleksu klasztornego terenów.

Kolejnym elementem zlecenia był pomiar strychu znajdującego się nad domem zakonnym. Na podstawie chmury punktów wygenerowano rzuty i przekroje. Uzys­kano pełną informację o istniejącej więźbie dachu, jego wymiarach i geometrii, niezbędną do zaplanowania prac remontowych.

Podczas skanowania laserowego pozyskano także dane niekonieczne potrzebne do wykonania bieżącego zlecenia. W przypadku obiektów zabytkowych jest to o tyle cenne, że stanowi dokumentację obiektów na dany dzień. W Świętej Lipce w zasięgu skanera znalazły się m.in. zabytkowa krata stanowiąca wejście do klasztoru, niektóre rzeźby, a także fres­ki w kaplicach narożnych. Takie dane, choć obecnie nie są przetworzone, mają dużą wartość historyczną oraz dokumentacyjną i w każdej chwili mogą zostać wykorzys­tane. Jest to jedna z wielu zalet stosowania technologii skanowania laserowego.

Technologia

Skanowanie instrumentem Leica C10 zajęło łącznie 4 dni. Na terenie obiektu założono osnowę realizacyjną, a następnie z użyciem tachimetru Leica TS09 pomierzono ją i tarcze wykorzystane później do łączenia chmur punktów. Łącznie wykonano 163 skany. Uzyskano chmurę, która przed procesem oczyszczenia i unifikacji składała się z 930 mln punktów. Po wyrównaniu osnowy wraz z tarczami pomiarowymi wykonano łączenie skanów w programie Cyclone. Dalsze opracowanie przeprowadzono w programach typu CAD. Chmurę punktów oraz inne wyniki prac można zobaczyć na stronie www.altusgeodezja.pl/swlipka

Pomiary zabytków to tylko jedno z wielu zastosowań skanowania laserowego w firmie Altus. Ilość danych geometrycznych i szybkość ich pozys­kiwania czynią tę metodę bardzo efektywną. Otrzymane w ten sposób informacje pozwalają na dokładne odwzorowanie wszystkich, nawet najdrobniejszych szczegółów. Stanowią kompletną dokumentację stanu zabytku, szczególnie cenną, gdy obiekt ulegnie zniszczeniu.

Grzegorz Krasoń
Altus

Artykuł ukazał się w bezpłatnym niezbędniku SKANOWANIE LASEROWE 2019