GIS w warszawskiej Straży Miejskiej

Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców, zapewnienie porządku w miejscach publicznych, ochrona zwierząt, stwierdzanie wykroczeń w ruchu drogowym i nieprawidłowości związanych ze sprawami komunalnymi czy ochroną środowiska – gdyby nie systemy informacji geograficznej realizacja tej coraz dłuższej listy zadań Straży Miejskiej m.st. Warszawy byłaby bardzo trudna.

Ewa Kusińska, Karina Wronka

Ciągły wzrost liczby zgłoszeń, zwiększająca się liczba obowiązków przypisanych formacji oraz rozwój straży miejskiej doprowadziły do budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Koordynowania. Rozwiązanie to usprawnia pracę jednostki oraz jest narzędziem wspierającym kluczowe decyzje i integrującym różne systemy.

Rys. 1. Schemat Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Koordynowania w Straży Miejskiej m.st. Warszawy

Straż Miejska m.st. Warszawy (SM) od ponad siedmiu lat systematycznie buduje Zintegrowany System Zarządzania i Koordynowania. To jednorodna platforma informatyczna, która wspiera obsługę zgłoszeń, zdarzeń oraz zarządzanie i koordynację działań. Wszystkie te informacje zbierane przez odpowiedni okres dają podstawę do dalszych analiz i ewentualnych zmian strategii planowania lokalizacji patroli czy też czasu lub częstotliwości działań.

Integracja danych
Zgłoszenie mieszkańca do Straży Miejskiej m.st. Warszawy odbywa się głównie przy wykorzystaniu numeru alarmowego 986 (lub poprzez SMS na numer 723 986 112). Przyjmuje je dyżurny, który dysponuje wielomonitorowym stanowiskiem – jeden ekran dotyczy zgłoszenia, w którym w gotowym szablonie umieszcza informacje o zdarzeniu. System wymaga, aby zostały uzupełnione niezbędne dane, tj.: dzielnica, współrzędne geograficzne zdarzenia, czas, kategoria zdarzenia oraz grupa dyspozytorska, która ma realizować zgłoszenie, przy czym niektóre z tych pozycji posiadają gotowe formatki i należy jedynie wybrać odpowiednią pozycję z rozwijalnej listy. Kolejne aplikacje wspomagające to: dostęp do elektronicznej mapy Warszawy z danymi referencyjnymi pochodzącymi z ewidencji gruntów i budynków, lokalizacja osoby dzwoniącej (PLI-CBD), rozmieszczenie patroli straży miejskiej oraz zasięg i lokalizacja monitoringu miejskiego. Do dyspozycji dyżurnego jest również obraz z wybranej przez operatora kamery z monitoringu miejskiego lub informacje z innych systemów.

Rys. 2. Podstawowy interfejs SWD – wielomonitorowe stanowiska

Pełna funkcjonalność systemu możliwa jest dzięki współpracy z innymi podmiotami, dzięki którym uzyskaliśmy dostęp do aplikacji:
• GPS Tramwajów Warszawskich, czyli lokalizacja pojazdów Tramwajów Warszawskich, z których następuje zgłoszenie. Pasażerowie mają możliwość zgłoszenia zdarzeń w komunikacji miejskiej za pośrednictwem SMS-ów interwencyjnych.
• PLI-CBD – czyli wykorzystanie platformy lokalizującej położenie telefonu komórkowego lub adres zarejestrowania numeru stacjonarnego. Dzięki temu możliwa jest pomoc i weryfikacja umiejscowienia abonenta, w zakresie położenia zgłaszanego zdarzenia, a także obsługa zgłoszeń „niedokończonych” (nagle przerwanych).
• Baza BGiK – dostęp do danych przestrzennych m.st. Warszawy.
• EGiB – dane liczbowe i opisowe gruntów, budynków i lokali oraz właścicieli tych nieruchomości.
• ZOSM – lokalizacja i podgląd z kamer monitoringu miejskiego.
• CEPiK – informacja o pojazdach i ich właścicielach oraz osobach uprawnionych do kierowania pojazdami.
• Baza „Safe-Animal” – informacje o właścicielach zwierząt.
• Baza Biura Edukacji – dane dotyczące placówek edukacyjnych.
• CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej.
• Baza Biura Funduszy Europejskich i Rozwoju Gospodarczego – informacja o miejscach z koncesją alkoholową, zarówno sprzedających, jak i podających alkohol.

Rys. 3. Sposób działania platformy PLI-CBD

Zestawienie powyższych informacji pozwala łatwiej i skuteczniej podjąć działania w zakresie obsługi zdarzenia, np. powiadomić zarządcę nieruchomości o zagrożeniu i konieczności trwałego zabezpieczenia miejsca, odnaleźć właściciela zwierzęcia bez konieczności umieszczania pupila w schronisku czy odnaleźć właściciela pojazdu, którego wzbudzony alarm zakłóca sąsiadom spokój. Ponadto można wzmocnić działanie, monitorując miejsca zdarzenia przy wykorzystaniu kamery monitoringu miejskiego.

Analiza danych
Ze względu na rosnącą z roku na rok liczbę danych zbieranych przez SM pod koniec 2007 roku zostały podjęte pierwsze prace wdrożeniowe w zakresie implementacji Systemu Informacji Geograficznej. Obecnie w ciągu roku wpływa do nas około 0,5 mln zgłoszeń od mieszkańców, funkcjonariuszy oraz innych podmiotów. Powyższe dane są wprowadzane i przetwarzane przy użyciu Systemu Wspomagania Dowodzenia (SWD). Po wprowadzeniu dane są automatycznie umieszczane w hurtowni danych, co umożliwia ich agregację.

Interwencje, w których uczestniczyli nasi funkcjonariusze, gromadzimy w 14 różnorodnych kategoriach, które są związane z szeroko rozumianym porządkiem publicznym. Technologia GIS umożliwia nam ich powiązanie z miejscem i późniejszą analizę. Tworzone są głównie mapy gęstości, które umożliwiają identyfikację miejsc o największym natężeniu danego zjawiska. Uzupełnieniem są zegary zdarzeń przedstawiające w formie wykresu kołowego natężenia interwencji w czasie. Takie analizy są cenne przy planowaniu przeciwdziałania lub ograniczania zjawisk niepożądanych.

Rys. 4 Rodzaje kategorii, w których zbierane są dane

Zyski z wdrożenia systemu teleinformatycznego w Straży Miejskiej m.st. Warszawy
Wdrożenie Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Koordynowania pozytywnie wpłynęło na sposób obsługi zdarzeń. Przy wykorzystaniu narzędzi wspomagających w sytuacjach kryzysowych pozyskanie informacji odbywa się bez zbędnej zwłoki. Dzięki zagregowanym danym planowanie działań jest zoptymalizowane. Wprowadzone rozwiązanie informatyczne usprawniło obsługę zgłoszeń na każdym etapie – od jego przyjęcia, po realizację i ewidencję rezultatów działań.

Przykładem jest automatyczne wprowadzanie niektórych informacji w formatce zgłoszeniowej skutkujące skróconym czasem przyjęcia zgłoszenia i ograniczeniem ryzyka błędu ludzkiego oraz wykorzystanie wizualizacji lokalizacji patroli przy użyciu urządzeń GPS zamontowanych w radiowozach. Dzięki temu ułatwiono dyspozytorowi dobór zespołu do zdarzenia w zakresie optymalizacji miejsca startowego i rodzaju zespołu.

Na bieżąco wykonywane są analizy, które umożliwiają:
• powiązanie zdarzeń z konkretną lokalizacją,
• odtworzenie stanu faktycznego,
• zobrazowanie zagrożenia,
• uzyskanie informacji niezbędnych do zbadania problemu i znalezienia metody jego rozwiązania,
• planowanie zarówno codziennych działań, jak i działań akcyjnych.

Jednym z przykładów analiz przestrzennych wykonywanych na potrzeby SM jest weryfikacja zdarzeń w ciągach komunikacyjnych. Sporządzana mapa gęstości wraz z zegarem zdarzeń obrazuje miejsca i czas zarejestrowanych incydentów. W wyniku tej analizy otrzymujemy informację, w których liniach autobusowych bądź tramwajowych dochodzi do zdarzeń oraz które pętle bądź przystanki są niebezpieczne. Kolejnym krokiem jest określenie problemów i ich hierarchizacja w celu podjęcia decyzji o dyslokacji patroli z wykorzystaniem danych tabelarycznych oraz zegara zdarzeń.

Rys. 5. Przykładowa analiza dotycząca bezpieczeństwa w komunikacji miejskiej

Rys. 6. Przykładowe zestawienie zdarzeń w komunikacji miejskiej (wybrane za pomocą analizy przestrzennej).

Aplikacje mapowe udostępnione mieszkańcom Warszawy
Obecnie mieszkańcom stolicy służą cztery aplikacje mapowe przygotowane przez SM:
1) „Spożywanie alkoholu w miejscach zabronionych”
Utrzymanie porządku publicznego to główny cel Straży Miejskiej m.st. Warszawy, dlatego reagowanie na spożywanie alkoholu w miejscach niedozwolonych jest jednym z ważniejszych zadań strażników. Grupy osób pijących alkohol wzbudzają niepokój u obywateli, obecność w przestrzeni publicznej osób pijących jest również niepożądanym „wzorcem” dla dzieci i młodzieży. Występowanie omawianego zjawiska często inicjuje lub wiąże się z innymi czynami, takimi jak zakłócanie spokoju, nieobyczajne wybryki, zanieczyszczanie, a także popełnianie przestępstw i wykroczeń.

Serwis mapowy „Spożywanie alkoholu w miejscach zabronionych” prezentuje analizy zagrożeń związane z przedmiotowym zjawiskiem. Prezentowane dane dotyczą 2015 roku. Obszary czerwone oznaczają miejsca, w których odnotowano największe natężenie zdarzeń, a obszary zielone to tereny spokojne.

Mapy gęstości prezentowane za pomocą dużych „plam” prezentują trend ogólny, czyli natężenie zdarzeń do 1 km od punktów, w których sprzedawany jest alkohol. Mapy gęstości przedstawione w aplikacji w formie mniejszych „plam” prezentują lokalne epicentra zdarzeń związanych z alkoholem, czyli natężenia zdarzeń do 100 m od punktu sprzedającego alkohol (zgodnie z ustawą z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi).

Aplikacja umożliwia również użytkownikowi sprawdzenie, jakiego typu alkohol sprzedawany jest w analizowanym obszarze (koncesja A – o zawartości do 4,5% alkoholu oraz piwo; koncesja B – o zawartości 4,5% – 18% alkoholu z wyjątkiem piwa; koncesja C – o zawartości powyżej 18% alkoholu). Jeśli punkt jest biały, to sprzedawane jest tam tylko piwo (koncesja A). Jeśli punkt jest ciemny, to dotyczy lokalu bez piwa, czyli sprzedaży wina lub alkoholi wysokoprocentowych (koncesje B i C). Ostatnią możliwością jest punkt biały z czarną obwódką, w którym znajdują się wszystkie typy koncesji (A, B, C).

2) „Bezpieczna Szkoła”
Jednym z głównych zadań Straży Miejskiej m.st. Warszawy jest szeroko rozumiane bezpieczeństwo, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży. Zadania te realizowane są poprzez działania profilaktyczne oraz patrole szkolne.

Działania profilaktyczne polegają na dostarczaniu najmłodszym informacji o istniejących zagrożeniach. Najciekawszym projektem SM jest teatr interaktywny, który poprzez zabawę uczy dzieci, jak należy w różnych sytuacjach zachować się bezpiecznie. Pomysł i wykonanie przedstawienia to wyłączna inicjatywa strażników miejskich. Uczestnicy spektaklu żywo reagują i aktywnie biorą udział w przedstawieniu – taka forma nauki przez zabawę przynosi oczekiwane rezultaty.

Patrole szkolne z kolei nadzorują otoczenie placówek oświatowych, podejmują działania prewencyjne (ujawniają wykroczenia popełniane przez młodzież) oraz eliminują zagrożenia w otoczeniu szkół (obecność strażników działa profilaktycznie). Szczególnym nadzorem straży miejskiej zostały objęte miejsca wskazywane przez mieszkańców, dyrekcje placówek oraz miejsca kwalifikowane na podstawie zgłoszeń. Przy typowaniu miejsc uwzględniono godziny występowania zdarzeń niepożądanych ze szczególnym uwzględnieniem skali zjawiska. Informacje są zobrazowane przy wykorzystaniu map gęstości zjawisk. Ułatwiają one podejmowanie decyzji dotyczących planowanych tras patroli oraz prowadzenie działań edukacyjnych. Tworzone są zegary zdarzeń określające przedziały czasu, w których powinna występować wzmożona aktywność patroli w terenie (głównie w godzinach porannych, w trakcie długich przerw lekcyjnych, a także po ukończeniu zajęć w szkołach).

Straż Miejska m.st. Warszawy zapewnia dostęp do gromadzonych danych poprzez serwisy mapowe. W tym celu udostępniono aplikację mapową „Bezpieczna szkoła”, która zawiera liczbę potwierdzonych zdarzeń w danym roku szkolnym, które wystąpiły w odległości nie większej niż 200 m od placówki oświatowej. Informacje zostały przedstawione na mapie za pomocą okręgów, które przy wykorzystaniu odpowiedniej palety kolorów prezentują natężenie niepożądanych zdarzeń w pobliżu placówki. Zwiększenie skali mapy uszczegóławia obraz i pozwala zilustrować pojedyncze zdarzenia. W serwisie prezentowane są następujące kategorie zdarzeń: bójka/pobicie/rozbój, zakłócanie porządku publicznego, spożywanie alkoholu, kradzież, wyłudzanie, dewastacja i narkotyki.

Działania podjęte przez SM przyczyniły się do wzrostu świadomości użytkowników. Wzrost zainteresowania danymi odnotowujemy każdego roku, szczególnie w okresie poprzedzającym rozpoczęcie roku szkolnego.

3) „Bezpieczna Okolica”
Straż Miejska m.st. Warszawy nieustanie dąży do utrzymania spokoju i porządku publicznego w stolicy. Tendencja spadkowa liczby zarejestrowanych zdarzeń w ww. kategorii utrzymuje się od kilku lat, co jest między innymi efektem działań konsekwentnie realizowanych przez straż miejską.

Prowadzone analizy umożliwiają wytypowanie miejsc szczególnie zagrożonych. Informacje te pozwalają na dysponowanie zasobami w sposób zapewniający osiągnięcie zakładanych efektów. Wyniki analiz udostępniono w aplikacji mapowej „Bezpieczna Okolica”, która zawiera informacje o zagrożeniach odnotowanych na terenie stolicy od 2009 roku. Obszary występowania zdarzeń prezentowane są w formie map gęstości oraz w formie poligonów przedstawiających obszary, w których liczba zdarzeń przekroczyła średnią dla m.st. Warszawy.

Użytkownik aplikacji, przykładowo osoba zainteresowana kupnem nieruchomości, ma możliwość zapoznania się z okolicą w zakresie występowania zdarzeń niepożądanych. Serwis mapowy umożliwia ewaluację występowania zagrożeń na przestrzeni lat. Dane pogrupowano tu w 14 kategoriach i zaprezentowano za pomocą poligonów ilustrujących miejsca nasilenia danego zjawiska (miejsca, w których liczba zdarzeń przekraczała średnią dla Warszawy). Aplikacja dysponuje możliwością prezentacji i porównania informacji w formie map gęstości zdarzeń w wybranych kategoriach od 2009 roku. Głównym atutem serwisu jest wizualizacja określonych kategorii na przestrzeni wybranych lat.

4) „Stolica przyjazna rowerzystom”
Warszawa jest dynamicznie zmieniającym się miastem, gdzie systematycznie zwiększa się sieć dróg rowerowych oraz stacji rowerów miejskich Veturilo, co z kolei przyczynia się do popularyzacji rowerów nie tylko jako formy rekreacji, ale przede wszystkim jako zdrowego środka komunikacji umożliwiającego szybkie przemieszczenie się w zatłoczonych rejonach miasta. Pomimo dokonywanych zmian brak kompleksowej sieci dróg dla rowerów umożliwiającej bezpieczne i płynne poruszanie się w mieście jest wciąż istotnym problemem cyklistów.

Rowerzyści jako pełnoprawni uczestnicy ruchu drogowego są zobowiązani do przestrzegania przepisów. Bardzo ważną rolą straży miejskiej jest edukowanie cyklistów i uświadomienie, że ich bezpieczeństwo w dużej mierze zależy od nich samych. Widok strażników miejskich poruszających się na rowerach nie jest zaskoczeniem dla mieszkańców Warszawy. W sezonie wiosenno-jesiennym uruchamianych jest kilkadziesiąt takich patroli. Będąc uczestnikiem ruchu rowerowego, strażnicy mogą łatwiej zauważyć nieprawidłowości infrastruktury i oznakowania oraz dotrzeć do miejsc trudno dostępnych dla ruchu pojazdów, zwłaszcza parków, skwerów oraz innych terenów zielonych. Podejmowane są interwencje w stosunku do zaparkowanych pojazdów na drogach dla rowerów oraz rowerzystów, których zachowanie wypełnia znamiona wykroczenia.

Wychodząc naprzeciw potrzebom cyklistów, udostępniono serwis mapowy „Stolica przyjazna rowerzystom”. Można tu zapoznać się z informacją o infrastrukturze dedykowanej rowerzystom (stacje rowerowe Veturilo, stacje naprawy rowerów, stojaki rowerowe i drogi dla rowerów), ale również o zdarzeniach, które zostały zarejestrowane przez patrole straży w zakresie naruszeń przepisów przez rowerzystów oraz związanych z ograniczeniami spowodowanymi nieprawidłowym parkowaniem pojazdów w rejonie dróg dla rowerów. Zdarzenia przedstawiono w formie punktowej wraz z informacją o rodzaju interwencji oraz w postaci mapy gęstości.

Na podstawie umieszczanych danych użytkownik może również zaplanować trasę przejazdu rowerem, ograniczając zagrożenia. Serwis oprócz znaczenia informacyjnego w zakresie infrastruktury miejskiej oddanej do użytkowania ma podnosić świadomość. Należy pamiętać, że zarówno rowerzyści, piesi, jak i kierowcy powinni szanować swoje prawa w celu zwiększenia bezpieczeństwa wszystkich uczestników ruchu drogowego.

Obserwujemy rosnące zainteresowanie serwisami mapowymi udostępnianymi przez Straż Miejską m.st. Warszawy. Potrzeba monitorowania zagrożeń wynika bowiem z zapotrzebowania społecznego, które przejawia się między innymi w zapytaniach w trybie dostępu do informacji publicznej. Z tego względu serwisy mapowe ewaluują i obejmują coraz większy zakres tematyczny, dlatego planujemy utworzenie nowych aplikacji.

Wyzwania stojące przed Strażą Miejską m. st. Warszawy
Straż miejska realizuje zadania w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu, które wymusza wprowadzanie nowych rozwiązań. Niezbędna jest dalsza integracja danych z kolejnych systemów zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych w celu usprawnienia współpracy z pozostałymi służbami miejskimi. Planowana jest rozbudowa modułów SWD w zakresie automatycznej integracji kamer miejskich z mapą SWD. Dzięki temu w przypadku gdy zdarzenie znajduje się w zasięgu kamery monitoringu, dodany będzie kolejny element kontrolny podnoszący skuteczność reakcji na ujawnione zdarzenie. Podgląd z kamer umożliwia zaplanowanie bezpiecznego i skutecznego działania z wyprzedzeniem oraz dokonanie oceny sytuacji przed dotarciem patrolu na miejsce zdarzenia. Trwają również prace nad uruchomieniem interfejsu wymiany danych o zdarzeniach z numerem miejskim.

W planach jest zacieśnienie współpracy z Zarządem Transportu Miejskiego (ZTM) w celu uzyskania podglądu lokalizacji na mapie wszystkich pojazdów komunikacji miejskiej. Wymiana danych z kolejnym partnerem – Zarządem Dróg Miejskich (ZDM), wpłynęłaby z kolei na jakość świadczonej przez strażników pracy (skrócenie czasu dojazdu, udzielanie bezzwłocznej informacji o zdarzeniu).