|
Dariusz Gotlib, Robert Olszewski
W początkowym okresie rozwoju systemów GIS za podstawowe źródło danych przestrzennych uważano istniejące mapy papierowe. Poddawano je tzw. digitalizacji, polegającej na zapisaniu rysunku takiej analogowej mapy w wektorowej postaci cyfrowej. W latach 90. XX wieku, wraz z rozwojem techniki komputerowej (zwiększenie mocy obliczeniowej, a także znaczący wzrost wielkości pamięci operacyjnej komputerów i pojemności dyskowej), proces digitalizacji zastąpiono skanowaniem map analogowych (zapis w postaci rastrowej) i ich późniejszej wektoryzacji na ekranie komputera (zapis w postaci wektorowej).
Rozwój techniki satelitarnej (powstanie GPS), fotogrametrii i teledetekcji, a także szersze wykorzystanie stosowanych wcześniej zdjęć lotniczych sprawiły jednak, iż tworzone obecnie systemy informacji przestrzennej wykorzystują jako główne źródło danych geometrycznych zdjęcia lotnicze i obrazowania satelitarne (najczęściej przetworzone do postaci ortofotogramów), nie zaś przetworzone mapy analogowe.
Czynnikiem decydującym o jakości systemu informacji geograficznej jest bowiem wiarygodność danych, rozumiana zarówno jako ich aktualność, a w przypadku danych przestrzennych – dokładność geometryczna. Możliwość współużytkowania danych źródłowych przez wiele systemów GIS sprawia, że wyniki prowadzonych analiz są porównywalne, a wzajemna wymiana informacji łatwiejsza. Istotne jest zatem, aby dla obszaru całego kraju dostępny był powszechnie wykorzystywany (będący standardem) tzw. zbiór danych referencyjnych. Pod tym pojęciem rozumie się zbiór danych przestrzennych, które stanowić mogą osnowę do gromadzenia danych specjalistycznych o charakterze tematycznym. Przez wiele lat podstawowym źródłem referencyjnej informacji topograficznej były analogowe mapy topograficzne. Kilka lat temu poszczególne mapy, opracowywane w różnych skalach, zaczęto zastępować bazami danych przestrzennych o różnym stopniu szczegółowości i dokładności, jak na przykład Baza Danych Ogólnogeograficznych (BDO250), Baza Danych Topograficznych (TBD), bazy VMap.
Baza TBD pokrywa obecnie (2006 r.) zaledwie kilka procent powierzchni kraju, trwają jednak prace nad jej rozbudową. VMap Level2 gromadzi dane topograficzne dla obszaru całej Polski, ale istotny wpływ na stosowanie tej bazy ma fakt, że tzw. pierwsza edycja VMap L2 została opracowana poprzez wektoryzację analogowych map topograficznych w skali 1:50 000. Baza ta jest obecnie aktualizowana na podstawie nieporównywalnie precyzyjniejszego materiału, jakim są ortofotomapy.
Oprócz podstawowych (referencyjnych) baz danych przestrzennych niektóre instytucje opracowują własne specjalistyczne bazy o różnym stopniu szczegółowości i tematyce. Należą do nich bazy danych tematycznych prowadzone przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Państwowy Instytut Geologiczny i Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Stopień szczegółowości tych opracowań odpowiada mapom analogowym w skali 1:50 000. Współcześnie powstające bazy danych tematycznych wykorzystują jako źródło danych topograficznych istniejące bazy referencyjne (np. bazy sozologiczna i hydrograficzna GUGiK budowane są z wykorzystaniem bazy VMap L2).
Przez wiele lat projekty GIS były wdrażane jako systemy „kompletne” i „skończone”, hermetycznie zamknięte nie tylko na możliwość wymiany danych z innymi systemami, lecz często również na ich dalszą rozbudowę. W znacznej mierze było to efektem polityki marketingowej wiodących producentów narzędzi GIS, narzucających klientom zamknięte formaty danych, ściśle związane z bazowym pakietem danej firmy. W Polsce dodatkową trudność technologiczną (brak narzędzi) i merytoryczną (utajnione parametry większości układów odniesień przestrzennych) stanowiła konwersja danych cyfrowych pomiędzy układami 1965, 1942 i 1992, a także dostęp do wiarygodnych i aktualnych danych źródłowych.
Ten pionierski etap w rozwoju systemów informacji geograficznej, na szczęście, mamy już za sobą. Obecnie zarówno zmiana formatu danych, jak i typu odwzorowania to standardowe opcje każdego pakietu narzędziowego GIS. Poza tym praktycznie cała Polska pokryta jest ortofotomapą. Globalizacja gospodarki światowej i powszechna tendencja do standaryzacji produktów (normy ISO i CEN, a także nieformalne standardy OpenGIS) sprawiają jednak, iż producenci pakietów GIS poszli znacznie dalej. Organizacja GSDI (Global Spatial Data Infrastructure) zaleca stosowanie globalnych standardów zarówno przy wytwarzaniu danych przestrzennych, określaniu ich struktury, stosowaniu otwartego formatu wymiany z innymi systemami, jak i gromadzeniu i udostępnianiu metadanych. Udostępnienie w globalnej sieci internet metadanych (czyli „danych o danych”) umożliwia powszechny dostęp do tych informacji, a w konsekwencji zdecydowane poszerzenie kręgu użytkowników. Z kolei standaryzacja formatu wymiany danych, realizowana np. poprzez zapisywanie danych przestrzennych jako plików GML (Geographic Markup Language), ułatwia – wobec otwartej polityki wytwórców narzędzi GIS – możliwość integrowania danych i współpracy pomiędzy systemami GIS.
Dr Dariusz Gotlib i dr Robert Olszewski są pracownikami Zakładu Kartografii Politechniki Warszawskiej, 2010
| 
