Historycy kartografii obradowali w Warszawie

„Kamienie milowe w kartografii” to hasło XXVI Ogólnopolskiej Konferencji Historyków Kartografii, która odbyła się w Warszawie w dniach 13-15 września.

– Szukaliśmy tematu, który z jednej strony byłby znaczący dla naszej konferencji, z drugiej – pozwolił pomieścić kierunki dociekań ludzi zajmujących się historią kartografii – mówił sekretarz konferencji Paweł E. Weszpiński (fot. obok). Jak zauważył, wielu autorów referatów próbowało wskazać znaczące fakty w dziejach kartografii, jej kamienie milowe.

Była nawet próba syntezy problemu dokonana przez prof. Wiesławę Żyszkowską z Uniwersytetu Wrocławskiego. Jej główne myśli uwidoczniono na tablicach przymocowanych do "słupów milowych" ustawionych w hallu konferencyjnym. Słupy wykonane zostały przez organizatorów według oryginalnego wzoru pochodzącego z Prus Wschodnich. Na jednej z pierwszych tablic czytamy na przykład, że „Istotne znaczenie dla rozwoju kartografii miało ukształtowanie się w starożytnej Grecji poglądu o kulistości Ziemi i pomiary jej rozmiarów. Rozwój matematyki i geometrii zaowocował pojawieniem się pierwszych odwzorowań oraz rzutów”. Na ostatniej, dotyczącej II połowy XX i początku XXI wieku, napisano z kolei, że „Rozpoczyna się era komputerowego przetwarzania danych i nowych metod wizualizacji i analizy kartograficznej”.

Choć jest to konferencja historyków, na zakończenie pojawiło się sporo odniesień do czasów współczesnych, a kilka wystąpień było ściśle związanych z geodezją. Urszula Markiewicz z Archiwum Państwowego w Szczecinie mówiła o kształtowaniu się państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego z punktu widzenia tej instytucji. Jej zdaniem ważnym wydarzeniem było wprowadzenie rozporządzeń (1999 i 2001 r.), które regulowały sprawy związane z archiwizowaniem dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej, w tym jej klasyfikowaniem i kwalifikowaniem do kategorii archiwalnych.
Niestety, nie uregulowano szczegółowo przejmowania tej dokumentacji przez archiwa państwowe. Kamieniem milowym byłoby wyegzekwowanie na ośrodkach dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej przekazywania AP materiałów archiwalnych wyłączonych już z bieżącego użytkowania.

O specyfice kolejowej dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej mówił z kolei Zbigniew Tucholski z Instytutu Historii Nauki PAN. Obejmuje ona plany, mapy i profile linii kolejowych, dokumentację stacji, linii i węzłów kolejowych, schematy układów torowych, dokumentację sieci trakcyjnej, budowli inżynierskich oraz instalacji podziemnych. Ponieważ kolej posiada znaczenie militarne i strategiczne, przez długie lata materiały te były objęte klauzulą tajności. W 1971 r. wydano rozporządzenie o postępowaniu z dokumentacją nieaktualną. Stało się to przyczyną całkowitego zniszczenia w wielu okręgach kolejowych cennego zasobu geodezyjno-kartograficznego dotyczącego kolejnictwa. Ostatnie klauzule tajności tego rodzaju dokumentacji zniesiono zaledwie 4 lata temu.

Z kolei Piotr Falkowski i Jacek Uchański (WPG) zaprezentowali opracowania fotogrametryczne dla Warszawy począwszy od 1926 roku. Poza materiałami archiwalnymi (np. wykonanymi w okresie międzywojennym przez WIG i Fotolot, niemieckimi z 1939 r. czy fotoplanem z 1945 r. z Biura Odbudowy Stolicy) autorzy zwrócili uwagę na nowoczesne techniki obrazowania. Zaowocowało to powstaniem nowych materiałów fotogrametrycznych i kartograficznych.
Uczestnicy konferencji mogli poznać ortofotomapy stolicy wykonane ze zdjęć lotniczych i satelitarnych, a także pierwsze opracowanie wykorzystujące technikę lidarową w ramach projektu ISOK.

W spotkaniu, którego głównymi organizatorami byli: Zespół Historii Kartografii przy Instytucie Historii Nauki PAN, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy oraz Instytut Geodezji i Kartografii, uczestniczyło ponad 60 osób. Konferencji towarzyszyła wystawa prezentująca badania członków Zespołu Historii Kartografii oraz jego sympatyków. Patronat honorowy nad imprezą objęli: główny geodeta kraju oraz naczelny dyrektor Archiwów Państwowych.

Patronat medialny sprawował miesięcznik GEODETA oraz portal Geoforum.pl.

Anna Wardziak